Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) Crne Gore izvršena je dopuna krivične prijave podnijete krajem februara 2025. godine protiv nepoznatih starješina i pripadnika Desete crnogorske udarne brigade zbog izvršenog zločina u Baru, 1. aprila 1945. godine, nad prislino mobilisanim regrutima Narodnosolobodilačke vojske Jugoslavije, uglavnom pretežno albanske i bošnjačke nacionalnosti, porijeklom sa Kosova.

Zvanični, vojni, podaci (Vojni arhiv u Beogradu), potvrđuju da se masakr u Baru nesporno dogodio i da se žrtve nadalje ne mogu negirati. Ovi izvještaji, upućeni višim komandama, nosili su i oznaku “povjerljivo” ili “strogo povjerljivo”. Ubijena su najmanje 452 regruta albanske i bošnjačke nacionalnosti, dok je njih 104 ranjeno.

Egzekuciju su izvršili pripadnici X crnogorske udarne brigade kojoj su regruti predati na sprovođenje od Skadra do Bara. Radi se o istoj brigadi čiji su pripadnici i na Cetinju, novembra 1944. godine, izvršili ratni zločin nad civilnim stanovništvom. Nekoliko partizanskih generala je kasnije osudilo taj zločin nazvavši ga “metkom đaka ponavljača”.

Brojni kosovski i albanski istoričari, univerzitetski profesori i aktivisti za ljudska prava koriste podatke o mnogo većem broju ubijenih ali sam se, kao podnosilac krivične prijave SDT, držao zvaničnih, dostupnih, podataka, iz nespornih vojnih izvora.

Dopunom prijave dostavio sam izvode iz knjige “Sjećanja, razmišljanja, reagovanja”, autor Boško Đuričković, izdavač Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd, 1990. Cijenim da je knjiga korisna za dalje postupanje u konkretnom predmetu i rasvjetljavanje događaja. Đuričković je sproveo i vodio prvobitnu istragu, i ustanovljeno je ono što je naveo u svojim memoarima. Istraga je kasnije nastavljena u Beogradu “kada su preduzete i određene mjere kažnjavanja”.

Đuričković je inače bio politički komesar Primorske operativne grupe u čijem je sastavu, od sredine februara 1945, ostala samo X crnogorska brigada. Jedno vrijeme, koje uključuje i događanja u Baru, po sopstvenom priznanju, je bio i njen komadant.

Boško Đuričković, narodni heroj Jugoslavije i general Jugoslovenske narodne armije (JNA), u svojoj memoarskoj knjizi potvrđuje da se masakr u Baru dogodio.

Đuričković je naveo da je jedan regrut albanske nacionalnosti, u neposrednoj blizini Bara, ispred Biskupije, tokom odmora, ubio crnogorskog sprovodnika. Ostali sprovodnici nijesu uspjeli da identifikuju odgovornog. “Tu se dogodio incident koji je kasnije eskalirao u tešku tragediju”, ocijenio je Đuričković.

Ubrzo poslije masakra u Baru, Primorska operativna grupa je rasformirana.

Đuričković u svojim memoarima, kao ključni pretpostavljeni starješina, potvrđuje da se incident dogodio, da je sprovedena istraga koja je kasnije nastavljena u Beogradu, konkretno navodi broj ubijenih i ranjenih regruta, potvrđuje da su pogubljeni od strane X crnogorske udarne brigade kao i neselektivnost u postupanju uz navođenje mogućih motiva takvog postupanja prema Albancima i Bošnjacima regrutovanim sa Kosova.

SDT ima načina da obezbijedi pristup postojećoj arhivskoj građi u zemlji i inostranstvu, ali i da dođe do novih saznanja koja će pomoći rasvjetljavanje smrti tolikog broja regruta. U prilog tome ide i nedavni poziv Evropske komisije “da se otvore arhive koje se tiču bivših republika Jugoslavije, te da se omogući pristup dosijeima bivše jugoslovenske tajne službe i tajne službe JNA kako bi se temeljno istražili i evenutalni zločini iz komunističkog perioda”.

Odlučna borba protiv istorijskog revizionizma, da bi bila progresivna i uspješna, treba da podrazumijeva prestanak negiranja Ili ćutanja o zločinima nad nevinim civilnim žrtavma rata i poratnog perioda koji su stradali iz ideoloških ili klasnih razlika, piše u saopćenju Aleksandar Saša Zeković, aktivista sjećanja i član Građanske inicijative “21. maj”.