Naslovna | Arhiva | Pretraga | Redakcija | O Bosnjaci.Net | Kontakt | Bosniaks.Net | ||
|
Komentari
Osvrt nakon pročitanog romana „Kraj dana“ autora Aleksandra Srdanovića SRDANOVIĆEV „KRAJ DANA“ O ZLOČINU U ŠAHOVIĆIMA I BIHORSKOM KRAJU Roman "Kraj dana" autora Aleksandra Srdanovića donosi tešku i potresnu priču o događajima koji su ostavili dubok trag na istoriju i kolektivno pamćenje jednog kraja. Kroz naraciju koja obuhvata dva ključna istorijska događaja – masakr u Šahovićima 1924. godine i pokolj u bihorskom kraju 1943. godine – autor nam nudi roman koji je i istorijski dokument i psihološka analiza. Likovi romana, posebno glavni junak – kraljevski oficir – nose priču o ličnoj i kolektivnoj odgovornosti, moralnim dilemama i tragičnim posljedicama ljudske zlobe i ravnodušnosti. Centralna tema romana su stravični zločini počinjeni nad bošnjačkim stanovništvom, najprije u Šahovićima 1924. godine, kada su stotine ljudi brutalno ubijeni, a potom u bihorskom kraju tokom četničkih pohoda 1943. godine, kada je, prema podacima, stradalo više od 8000 nedužnih civila. Šahovićki masakr, predstavljen kroz sjećanja mladog oficira, opisuje zločine koje on nije spriječio, čime je indirektno postao sudionik. Iako njegova uloga ostaje pasivna, posljedice koje taj događaj ostavlja na njegovu svijest prate ga do kraja života. Autor ukazuje na sistemsku nepravdu – nikome iz tadašnjih vlasti nije suđeno za ove zločine, a glasovi žrtava ostali su zanemareni. Drugi događaj – pokolj u bihorskom kraju 1943. godine – oslikava brutalnost četničkih jedinica, podstaknutu idejom etničkog čišćenja. Glavni junak, sada dio te vojske, prolazi kroz unutrašnje preispitivanje, suočavajući se sa sopstvenom nemoći i krivicom. Kroz lik kraljevog oficira, Srdanović oslikava unutrašnju borbu čovjeka koji se nalazi u konfliktu između svoje vojničke dužnosti i moralnih principa. On ne uspijeva da se odupre sistemskoj mašineriji nasilja, ali kroz svoja sjećanja i monologe pokazuje duboko saosjećanje i žaljenje. Njegovo prisustvo na dva ključna mjesta zločina – Šahovićima i bihorskom kraju – čini ga simbolom nemoćnog svjedoka istorije. Poseban odnos gradi se između oficira i njegovog strica, razborite i poštovane ličnosti koja slijedi komunistički pokret. Njihovi različiti pogledi na svijet i razilaženje tokom rata oslikavaju podijeljenost tadašnjeg društva. Stric, iako privržen ideji socijalne pravde, zadržava ljudskost i razboritost, što ga čini kontrapunktom oficiru. Ljubavna priča između oficira i muslimanske djevojke dodaje sloj emocionalne dubine romanu. Njihova veza simbolizuje nadu u prevazilaženje nacionalnih i vjerskih podjela, ali u isto vrijeme pokazuje krhkost te nade u svijetu obilježenom nasiljem. Oficir nikada ne uspijeva da prevaziđe osjećaj krivice što nije zaštitio njenog oca tokom masakra u Šahovićima. Njegova odluka da napusti vojsku tokom pohoda i ode u selo gdje je ona živjela pokazuje njegovu želju za iskupljenjem, iako ga ono konačno odvodi u smrt. "Kraj dana" je roman koji postavlja teška pitanja o odgovornosti pojedinca u vrtlogu istorijskih događaja. Autor ne nudi jednostavne odgovore, već kroz introspektivne monologe i složene odnose likova poziva čitaoca na razmišljanje o ljudskoj prirodi, moralnim izborima i naslijeđu zločina. U isto vrijeme, roman je kritika ćutanja koje je pratilo ove događaje. Srdanović ukazuje na potrebu da se o zločinima govori, kako bi se čuvala sjećanja na žrtve i spriječilo ponavljanje istorije. Njegova pozicija kao autora srpsko-crnogorskog porijekla daje dodatnu dimenziju djelu, jer podsjeća na univerzalne vrijednosti ljudskosti i pravednosti. "Kraj dana" je izuzetno snažan roman koji nas suočava sa najmračnijim poglavljima istorije Balkana. Kroz životne priče svojih junaka, Aleksandar Srdanović nas podsjeća na važnost pojedinačne odgovornosti i moralnog integriteta, čak i u vremenu kada su te vrijednosti najviše na iskušenju. Njegova sposobnost da poveže istorijske činjenice s emocionalnom dubinom likova čini ovaj roman jedinstvenim podsjetnikom na strašne posljedice ćutanja i zaborava. Velija Murić, adv. – poč. ak. DANU |