Odsjek za islamsku vjeronauku Islamskog pedagoškog fakulteta Univerziteta u Zenici i Centar za dijalog – Vesatijja Sarajevo, organizirali su u Zenici, 25. maja 2013. godine, Naučnu konferenciju s međunarodnim učešćem na temu „UZROCI I PREVENCIJA ISLAMOFOBIJE“ (Scinefitic Conference with International Participacion „CAUSES AND PREVENTION OF ISLAMOPHOBIA“). Izlagači na Konferenciji su bili eminentni univerzitetski profesori, teolozi, pisci, filozofi, sociolozi, psiholozi i drugi znanstvenici iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Velike Britanije, Kuvajta, Bahrejna i Katara. Nakon podnesenih referata, analiza i diskusija na konferencijske teme, doneseni su sljedeći

ZAKLJUČCI NAUČNE KONFERENCIJE S MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM „UZROCI I PREVENCIJA ISLAMOFOBIJE“
1. Islamofobija, ta prijeteća i zlokobna pojava, evidentna je posljednjih decenija, posebno nakon 11. septembra 2001., u svim dijelovima svijeta, posebno u SAD-u i zapadno-evropskim zemljama. U tom pogledu Bosna i Hercegovina i druge zemlje Balkana, nisu nikakav izuzetak, islamofobija je i u njima prisutna. Islamofobija je, zapravo, jedna, nova velika mržnja postmodernog doba, koja nakon fašizma i antisemitizma postaje najveći izazov zapadnoevropskom čovjeku, njegovom humanitetu, demokratiji i duhu racionaliteta.

Akademik Ferid Muhić, predsjednik BANU Dr. Safvet Halilović Dr. Halil Mehtić Mr. Fatmir Alispahić Dr. Suliman Al Azemi iz Kuvajta

2. Da bi se razumjela islamofobija potrebno je razumjeti čitav niz povijesnih, psiholoških, političkih, sociokulturnih i duhovno-religijskih blokada/inhibicija, stoljećima prisutnih unutar zapadnoevropskih društava u odnosu na islam i muslimane. Mnogi autori, historičari i istraživači ukazuju da začetke islamofobije treba tražiti u prvim, negatvinim susretima koji su se desili u vrijeme križarskih ratova. U tim tzv. “svetim ratovima” nastale su brojne predrasude o islamu i muslimanima, koje su, nažalost, prisutne i danas.

3. Islamofobija, kao i stavovi, iskrivljene percepcije, špekulacije i predrasude o islamu i muslimanima – koje su donedavno karakterizirali samo neokonzervativne pisce i političare ekstremne desnice – danas su nažalost postali dio mainstream-diskursa, i on poprima karakter stalnosti. Naročito zabrinjava to što u kreiranju ovog diskursa učestvuje veoma velik broj znanstvenika, filozofa, književnika, novinara, publicista i političara. Oni utiču na jačanje antiislamskih predrasuda, na prenaglašavanje nesuglasica između muslimana, židova i kršćana te doprinose raspirivanju straha od islama i muslimana.

4. Zastrašujuća je uloga brojnih svjetskih medija koji učestvuju u širenju predrasuda i mržnje prema islamu i muslimanima. Evidentno je da pojedini mediji u BiH i regionu (a koji za sebe – kojeg li paradoksa – vole reći da su „neovisni“) šire islamofobiju u BiH i regionu Balkana. U tom pogledu, Bošnjaci kao pripadnici islama i žrtve najtežeg ratnog zločina – genocida, koji je izravna posljedica islamofobije, kontinuirano se pokušavaju dovesti u vezi sa terorizmom od strane istih onih koji su počinili genocid nad Bošnjacima. Učesnici ove Konferencije apeluju da kreatori takvih medijskih šema prestanu sa takvim postupcima jer islamofobija porađa mržnju, progonstva i ubijanja nevinih ljudi, a oni koji učestvuju u kreiranju takve atmosfere nose moralnu, ljudsku i historijsku odgovornost za saučeništvo u zlodjelima.

5. Mistifikacijski karakter floskule o neizbježnom povijesnom sukobu kršćanske Evrope i islamskog Orijenta doveo je da najekstremnijih oblika nasilja nad Bošnjacima muslimanima. Stoga, potpuno brisanje ove ideološke kvazi-naučne paradigme je prvi i nužan korak ka uspostavljanju uslova za uzajmano poštovanje i saradnju sve tri velike svjetske religije u Bosni, na Balkanu, i na tlu cijele Evrope.

6. Predrasude prema islamu i muslimanima postale su još intenzivnije povećanim prisustvom muslimana na Zapadu u drugoj polovici 20. vijeka, kao i postojanjem određenih tendencija među samim muslimanima, koje, nažalost, tumače islam ne uvažavajući savremena društvena, misaona, kulturna i ekonomska kretanja. Ako se tome pridoda i postojanje brojnih islamofobičnih medija, koji vode strahovite kampanje protiv islama, onda je razumljivo zašto mnogi ljudi, posebno na Zapadu, islam doživljavaju kao svojevrsnu prijetnju i opasnost.

7. U tom pogledu Islamska povelja Svjetske unije islamskih učenjaka nadaje se posebno značajnom. U Islamskoj povelji je izneseno globalno, sveobuhvatno, odmjereno i objektivno gledanje na poslanje islama i najvažnija pitanja koja se tiču islama i muslimana današnjice. Razmatranja iznesena u Povelji su jasna, utemeljena i pozitivno usmjerena. Muslimani se pozivaju da budu korisni članovi društava u kojima žive i da poštuju red, zakon i propise. Nikakav oblik ektremizma nije dopušten, a teroriziranje nevinih ljudi i ugrožavanje njihovih života, imetaka i sigurnosti u islamskom zakonodavstvu spada u najteže grijehe (el-kebair). S druge strane, Povelja koju su obznanili meritorni islamski učenjaci može poslužiti kao dobra osnova svima koji žele da u svijetu vlada mir i suživot, da se upoznaju s islamom i njegovim istinskim poslanjem, kako bi se konačno prestalo sa stigmatiziranjem islama i njegovim proglašavanjem za krivca u gotovo svakom terorističkom aktu koji se desi u svijetu. Takav tendenciozan i nekorektan pristup samo produbljuje jaz nepovjerenja među ljudima i porađa islamofobiju, koja je uzrok mržnje, progona, ubijanja i mnogih drugih zala.

8. Islam je, kako u svojim temeljnim tako i parcijanim naučavanjima, vjera mira, tolerancije i dobrog suživota s drugim i drugačijim. Na to ukazuju brojni šerijatski tekstovi, kao i primjeri iz praktičnog Poslanikovog života i prvih generacija muslimana; sve to ilustrativno potvrđuje muslimansku toleranciju i koegzistenciju s drugima. Stoga, potrebno je da se tragom ovih spoznaja kultivira više pravedan i uravnotežen pogled na islam, a da stari, srednjovjekovni postane omražen i neprihvatljiv.

9. Svedruštveni odgovor na rastuću islamofobiju mora biti i njeno sankcionisanje kao krivičnog djela. U praksi je gotovo nemoguće naći neko djelo koje ima obilježje krivičnog djela a da se krivično ne sankcioniše. Nažalost, kada je u pitanju islamofobija, koja ima izrazita obilježja teškog krivičnog djela (s obzirom da podstiče mržnju, progon, ubijanje i druga zlodjela), činjenica je da se oni koji siju islamofobiju ničim ne sankcionišu, štaviše islamofobija se toleriše ili, čak, afirmiše. Takva praksa je nedopustiva u 21. stoljeću, koje bi trebalo biti stoljeće sveopće integracije svijeta u jednu cjelinu, stoljeće ljudskih prava i prevazilaženja svih oblika separacije među ljudima. Uprkos svemu što razdvaja ljude, svi smo mi pripadnici jednog čovječanstva, i zbog toga trebamo više uvažavati jedni druge. Svaki govor neistine i mržnje je za osudu. Onaj ko prakticira svoju slobodu mišljenja treba voditi računa da, pri tome, ne vrijeđa i ne ponižava druge ljude.

10. Duboko ukorijenjene neistine o turskom ropstvu i prisilnom poturčivanju (islamiziranju) temeljni su generativni faktor islamofobijske svijesti nemuslimana Balkana. Afirmacijom historijske istine o dobrovoljnoj konverziji i analizom motiva koji su odlučivali u izboru da se prihvati ili ne prihvati islam na Balkanu, postepeno se prilazi definitivnom i totalnom demontiranju nacionalistički kreirane mitologije, do njenog konačnog brisanja iz svih školskih udžbenika, iz nauke, iz političkih programa i političke retorike, i iz svijesti budućih generacija Balkana, da bi se zamijenila istinom, koja će omogućiti uspostavljanje normalne komunikacije i koegzistiranja svih kolektiviteta koji žive u ovom multietničkom, multikulturnom i multireligioznom mozaiku, koji po svojim suštinskim odlikama predstavlja izoštrenu sliku cijele Europe.

U Zenici, 25.5.2013.
NAUČNI ODBOR KONFERENCIJE

---

Prof. dr. Safvet Halilović:

U V O D
Islamofobija – ta zlokobna i prijeteća pojava uzima maha posljednjih godina na svim stranama svijeta, naročito na Zapadu. Iako postoje različiti pristupi u analizi i definiranju ove pojave, sljedeća definicija islamofobije doima se utemeljenom i obuhvatnom: „Islamofobija je iskazivanje netolerancije, mržnje i neprijateljstva prema islamu i muslimanima te vršenje diskriminacije protiv osoba, pojedinačno ili kolektivno, zato što su muslimani, ili ih se takvima doživljava, bez obzira u kojoj se formi i sa kojim intenzitetom mržnja, netolerancija i diskriminacija iskazivali i vršili.“ (Ova definicija je navedena u Izvještaju Rijaseta Islamske zajednice u BiH o islamofobiji, Sarajevo, maj 2012.)

DVODNEVNA KONFERENCIJA: Moderatori: Prof. dr. Mejra Softić, prodekan za NIR IPF, Prof. dr. Safvet Halilović, Prof. dr. Jasser Auda, Doc. dr. Halil Mehtić UČESNICI: - Akademik Ferid Muhić Islamofobija – ideološki konstrukt u službi genocida kao ključnog motiva agresije na BiH i politiku eksterminacije Bošnjaka od 1992. do danas - Prof. dr. Nusret Isanović Islamofobija ili novi oblik suspenzije zapadnoevropskog uma? - Prof. dr. Ivan Markešić Islamofobija – ideologija ili posljedica prijeteće opasnosti od islama i muslimana - Prof. dr. Jasser Auda Uloga intencija šerijata (maqasid al-shariah) u borbi protiv islamofobije i islamskog ekstremizma - Prof. dr. Sulayman Radi al-Azimi Islamska tolerancija i njena uloga u obuzdavanju islamofobije - Prof. dr. Zuhdija Adilović Optužba islama za terorizam – najveći uzrok islamofobije - Prof. dr. Džemal Najetović Međunarodna umiješanost i odgovornost za genocid nad Bošnjacima - Prof. dr. Safvet Halilović Islamska povelja Svjetske unije islamskih učenjaka i mogućnosti suzbijanja islamofobije

Istaknuta britanska autorica Karen Armstrong, koja je, inače, napisala brojne knjige i studije o islamu, njegovoj kulturi i historiji, smatra da islamofobija na Zapadu datira zapravo još od vremena križarskih ratova. U uvodu svoje znamenite knjige o životu vjerovjesnika Muhammeda, a.s., koju je naslovila Muhammed – poslanik za naše vrijeme, ona je, između ostalog, govorila i o razlozima nastanka islamofobije na Zapadu, koja ima višestoljetnu tradiciju. U tom pogledu, ona kaže: „Mi imamo dugu istorijsku islamofobiju u zapadnoj kulturi koja datira od vremena križarskih pohoda. U 12. stoljeću kršćanski monasi u Evropi izričito su tvrdili da je islam jedan nasilna religija, religija sablje, i da je Muhammed varalica koji je snagom oružja nametnuo svoju religiju svijetu koji se opirao. Nazivali su ga ženskarošem i seksualnim perverznjakom. Ova iskrivljena verzija Poslanikovog života postala je jedna od prihvaćenih ideja na Zapadu, pa je zapadnim narodima uvijek bilo teško da Muhammeda vide u jednom objektivnom svjetlu. Od uništenja Svjetskog trgovinskog centra 11. septembra 2001. godine, pripadnici kršćanske desnice u Sjedinjenim Državama i neki zapadni mediji nastavili su ovu tradiciju neprijateljstva, tvrdeći da je Muhammed bio nepopravljivo ovisan o ratu. Neki su otišli toliko daleko da su ustvrdili da je on bio terorista i pedofil.“

Nema sumnje da su ovakvi stavovi i predrasude uzrokovali vrlo negativan odnos prema islamu i muslimanima. Ono što posebno zabrinjava je što takve predrasude i iskrivljene percepcije o islamu i muslimanima, koje su ranije karakterizirale uglavnom neokonzervativne pisce i političare ekstremne desnice, danas nažalost postali dio glavnog diskursa na Zapadu. U kreiranju ovakve islamofobične atmosfere učestvuje velik broj ljudi različitih profila i naobrazbe. Među savremenim islamofobima ima profesora, filozofa, književnika, orijentalista, novinara, režisera, glumaca, političara i popularnih voditelja, a radi ilustracije dovoljno je navesti samo neka imena: Bernard Lewis, Samuel Huntington, Oriana Fallaci, Melanie Phillips, Polly Toynbee, Niall Ferguson, Geert Wilders (koji zagovara zabranu Kur'ana u Holandiji), Van Gogh, Marine Le Pen, Stephen Gash, Thilo Sarrazin itd. Posljednjih godina u SAD-u djeluje zamašan broj poznatih ličnosti koje javno propagiraju islamofobiju, dovoljno je kao primjer navesti samo njih nekoliko: David Horowitz, Michael Savage, Daniel Pipes, Mark Steyn, Steven Emerson, Debbie Schlussel, David Yerushalmi, Paul David Gaubatz, Pamela Geller (koja u svojim istupima pokazuje iznimno veliku količinu mržnje spram svega što je islamsko) i dr. Pored nabrojanih islamofoba u istoj grupi nalazi se i nekoliko kršćanskih ekstremista kao što su Robert Spencer, Pat Robertson, Sean Hannity, Bill O’Reilly, Glenn Beck i drugi. Ovi kršćanski ekstremisti su zaduženi za pronalaženje bezumnika kao što je Tery Johns, pastor jedne kršćanske crkve koji se zabavlja paleći Kuran i organiziranjem suđenja poslaniku Muhammedu, a.s.

Zajedenička karakteristika svih islamofoba je to što oni, zahvaljujući ogromnoj medijskoj mašineriji i finansijskoj podršci, snažno utiču na jačanje antiislamskih predrasuda i predstavljanje muslimana kao nejvećeg neprijatelja Zapada, njegovih vrijednosti i kulture. Neki od njih, poput npr. Oriane Fallaci, govore o urođenoj sklonosti islama prema diskriminaciji i barbarstvu. Neposredno nakon 11. septembra 2001. godine ona je napisala: „Ukoliko se Zapad ne suprotstavi islamu, on će uništiti svijet koji smo, bio on dobar ili loš, mi uspjeli sagraditi... On će uništiti našu kulturu, našu umjetnost, našu nauku, naš moral, naše vrijednosti i naše užitke.“ Na istom fonu, bivši senator finansija u Berlinu i član predsjedništva Savezne njemačke banke Thilo Sarrazin, poznat inače po rasističkim izjavama i snažnim antiislamskih stavovima, napisao je knjigu Deutschland schafft sich ab (Njemačka se poništava), koja je ubrzo postala bestseler. On je muslimane koji žive u Njemačkoj optužio za poništavanje njemačkog identiteta, te se založio za zabranu imigracije. Također, dao je više intervjua u kojima je potvrdio svoje islamofobijske stavove. Ovaj čovjek, koji se deklariše kao njemački socijademokrata, u maniru navećeg rasiste smatra da su Turci (tj. muslimani) manje inteligentni, i zato ne zavreduju da uživaju građansko dostojanstvo u Njemačkoj, a taj svoj stav argumentira na sljedeći način: "Veliki broj Arapa i Turaka nema produktivne funkcije (...), osim trgovine voćem i povrćem i najvjerovatnije se neće razviti nikakva daljnja perspektiva." Thilo Sarrazin upozorava da Nijemci „prirodnim putem postaju prosječno gluplji“, aludirajući na natalitet muslimana koji žive u Njemačkoj i koji, po njemu, zbog toga što su ispodprosječno inteligentni, narušavaju prosjek njemačke inteligencije. On tvrdi da visoka stopa nataliteta kod muslimana višestruko ugrožava Nijemce; njihov rastući natalitet smanjuje inteligenciju njemačkog naroda, a umnožavanje njihovih negativnih genetskih dispozicija, kao što su lijenost, glupost, nesposobnost za obrazovanje i rad prijete da ta inteligencija bude zauvijek uništena. Također, smatra on, muslimani su skloni barbarstvu, a njihova islamska religija i kultura je inferiorna. Potom se ovaj bankar i poltičar opet poziva na „genetiku muslimana“ iznoseći, bez imalo stida, da je genetika muslimana dijabolična (đavolska) i da je u suštoj suprotnosti sa genetikom zapadnog čovjeka, koji je naravno kršćanin. Stoga su muslimani, smatra on, opasni jer proizvode „višak sinova”, oni su paraziti, glupaci, lijenčine i potencijalni teroristi. Shodno takvim promišljanima, vrijednosti modernog evropskog društva i njegova kultura ozbiljno ugroženi ljudima islama i njihovom religijom. Zato se mi, zaključuje Sarrazin, moramo braniti od ovog socijalnog balasta, inače ćemo nestati. (Registar ovakvih i sličnih islamofobičnih izjava bit će izenesen u nekoliko radova ovoga Zbornika, te stoga nismo navodili izvore u ovome našem Uvodu).

Ovo su bile samo neke izjave istaknutih zapadnih islamofoba, koji u svojim sredinama uživaju ugled i obnašaju različite funkcije. Kao rezultat takvih ekstremnih izjava pojavile su se razne organizacije čiji navodni zadatak je čuvanje Evrope i Zapada od „najezde islama i muslimana“. Prema riječima istaknutog bošnjačkog mislioca i akademika Ferida Muhića, koje navodi u svom radu u ovome Zborniku, Evropa naprosto ključa od organizacija koje svoju glavnu ulogu vide u tome da paradiraju programima zaštite Evrope od islamifikacije, arabizacije, muslimanske opasnosti. Zato ne iznenađuje što je slika islama i muslimana toliko izobličena u percepciji običnog čovjeka koji živi na Zapadu. Ukoliko se tome pridoda i zapadnjačka filmska produkcija koja islam i muslimane često prikazuje ne samo kao potencijalne teroriste već kao ljude sumnjivog morala i ponašanja samo zbog toga što su muslimani, onda je to izuzetno pogodno tlo za bujanje islamofobije u svim njenim oblicima. A ta zloćudna pojava porađa mržnju i ubistva ogromnog broja ljudi, prisjetimo se npr. norveškog brutalnog ubice Andersa Breivika, koji je, u izljevu svoje mržnje prema muslimanima, ubio preko sedamdeset nevinih ljudi. Također, ne treba ispustiti iz vida da je u pozadini invazije na Irak i Afganistan, gdje su ubijene stotine hiljada a milioni ljudi protjerani sa svojih ognjišta, veoma važnu ulogu imala islamofobija. Isto je bio slučaj i za vrijeme brutalne agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu, u kojoj se desio genocid nad Bošnjacima, autohtonim evropskim muslimanima; nema sumnje da su ta stravična i krvava dešavanja u svojoj pozadini svakako imala i islamofobične motive.

U slobodnom vremenu: Mehtić, Muhić, Halilović i hadžija Senad Plasto Džamija Sultana M. Fatiha u Kraljevoj Sutjesci. Predaja kaže da ju je Sultan M. Fatih lično sagradio kada je zauzeo prijestonicu srednjobosanske države Bosne. Kraljevoj Sutjesci se čuvala kruna bosanskih vladara, pa je sultan dao da se tu sagradi ova džamija koja je ostala do današnjih dana.

*****
Imajući u vidu navedeno, Odsjek za islamsku vjeronauku Islamskog pedagoškog fakuleta u Zenici, koji ove (2013.) godine obilježava dvadeset godina svoga postojanja, odlučio je da povodom ovog značajnog jubileja upriliči Naučnu konferenciju s međunarodnim učešćem na temu: Uzroci i prevencija islamofobije. Ova značajna konferencija održat će se, inšallah, u Zenici 25. maja 2013. godine. Osnovna ideja i koncept Konferencije je da se na jednom mjestu okupe naučnici i istraživači iz različitih zemalja s ciljem razmjene iskustava i pronalaženjem odgovora o mogućim uzrocima, motivima i načinima prevencije islamofobije.

Kao primarni ciljevi Konferencije postavljeni su sljedeći zahtjevi:
– skretanje naučne pažnje na islamofobiju, vrlo opasnu pojavu, koja je posljednjih godina prisutna u raznim dijelovima svijeta, naročito na Zapadu;
– naučno-istraživački utemeljeno ukazivanje na štetne posljedice islamofobije (mržnja, ubijanje nevinih ljudi, ratovi...);
– naučno utemeljeno ukazivanje na uzroke koji generiraju islamofobiju;
– pronalaženje i ukazivanje na mogućnosti prevencije islamofobije.

Očekuje se da će Konferencija ponuditi odgovore na veoma važna pitanja, kao što su:
1. definiranje i porijeklo pojma islamofobija;
2. propitati šta jeste a šta nije islamofobija;
3. analizirati koji su uzroci, odnosno motivi islamofobije;
4. propitati ulogu medija u razvijanju i širenju islamofobije;
5. razmotriti utjecaj ekstremnih pravaca u tumačenju islama kao potencijalni izvor islamofobije;
6. pojasniti utjecaj islamofobije na pojavu nasilja protiv muslimana;
7. ukazati na tradiciju tolerancije u islamu kao sredstvu u borbi protiv islamofobije;
8. razmotriti genocid nad Bošnjacima kao izraz ili posljedicu islamofobije;
9. ukazati na moguću alternativu islamofobiji a to je građenje dijaloga utemeljenog na vrijednostima monoteističkih religija.

U cilju ostvarenja zadatih ciljeva i davanja odgovora na navedena pitanja Naučni odbor konferencije je okupio jedan značajan broj univerzitetskih profesora, teologa, pisaca, filozofa, sociologa, psihologa i drugih znanstvenika iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Velike Britanije, Kuvajta i Bahrejna, koji su napisali referate na zadate teme. Nakon obavljenih konsultacija i temeljitog uvida u radove, Naučni odbor Konferencije je sugerirao Odsjeku za islamsku vjeronauku Islamskog pedagoškog fakulteta Univerziteta u Zenici da ove radove, zbog njihove naučne vrijednosti, objavi u posebnoj publikaciji koja bi bila dostupna širem krugu čitatelja. To je i učinjeno, i evo, poštovani čitaoci, Zbornik radova konferencije o islamofobiji je pred vama. Ukupan broj radova ovoga Zbornika je osamnaest radova, koji tretiraju različite aspekte ove vrlo složene i zlokobne pojave – islamofobije, koja okupira pažnju mnogih ljudi diljem svijeta. Posebno nas raduje što je ovaj Zbornik upriličen povodom vrlo značajnog jubijela Islamskog pedagoškog fakulteta Univerziteta u Zenici, a to je dvadeset godina postojanja ove institucije, koja je, sa svoja četiri odsjeka, dodiplomskim, magistarskim i doktorskim studijem, stasala u respektabilnu odgojno-obrazovnu instituciju na našim prostorima. Nadamo se da će ova Konferencija i njen Zbornik doprinijeti, bar u nekoj mjeri, boljem razumijevanju ove vrlo opasne i prijeteće pojave (islamofobije) i ukazati na mogućnosti njenog suzbijanja i prevencije. U tom pogledu, izražavamo zahvalnost svima onima koji su, na bilo koji način, dali svoj doprinos u organiziranju ovog značajnog skupa.

Prof. dr. Safvet Halilović,
Šef Odsjeka za islamsku vjeronauku i predsjednik
Naučnog odbora konferencije o islamofobiji