Avdo METJAHIĆ: Ono što je velika istina i što je činilo srž stanovnika današnje CG, su Bošnjaci-muslimani, te Albanci muslimani i katolici, kojih nema na tim prostorima sem u pograničmim krajevima. Nema ih u gradovima gdje su bili većina, a to su Podgorica, Nikšić, Danilovgrad, Spuž, Kolašin, Berane, Bijelo Polje, Pljevlja, Bar i drugim čaršijama. Bošnjaka i Albanaca je najviše još ostalo u Tuzima i okolini, popularno nazvanu “Malësia e madhe”...

“U inostranstvu živi cijela jedna Crna Gora, možda i više”, ali ne Crnogoraca, nego Bošnjaka i Albanaca
Lijepo je pročitati kada se piše o iseljavanju stanovnika sa teritorije današnje CG, a još ljepše kada bi isatinito pisali o razlozima, zašto su ti ljudi napustili svoj toprak.

Crnogorski dnevnik “Vijesti”, od 12. maja, donosi članak pod nazivom: “U inostranstvu živi cijela jedna Crna Gora, možda i više”. Istina, i to velika, jer u dijaspori žive dvije današnje CG, ali ne Crnogoraca nego Bošnjaka i Albanaca. U istom članku, Ivan Milić, direktor Direktorata za konzularne poslove i dijasporu, ni jednom riječju ne navodi zbog čega je toliki veliki broj iseljenika iz tako malo Crne Gore. Ko su i zašto su ti ljudi napustili svoju babovinu?

Crnogorci su napuštali svoja rodna mjesta, ali to je bio odlazak trbuhom za kruhom. Odlazili su iz rodnih mjesta zbog siromaštva, jer se sa golog kamena nije moglo živjeti, te nije ni čudo što su se iseljavali. Ali nisu odlazili tako daleko; ili su se naseljavali u plodniji dio CG, ili su pak odlazili u Srbiju…

Migracije ako su ekonomskog karaktera, koje su se desile i danas se dešavaju, onda je da kažemo razumljivo što su tzražili sigurniju koru hljeba u svijetu. To se inače dešava od postanka svijeta. Međutim, istrebljenja, prisilna čišćenja ili kako upakovano zovu migracije koje su se desile a i dešavaju se i dan danas, upravo o njima treba više pisati, ali držati se istine, koja svakako izlazi na vidjelo, pa makar to bilo sto godina kasnije.

Dobro nam je poznato što se smatra Crnom Gorom i koliko je bila velika, te gdje i koliko se geografski prostirala. Tamo je mogao opstati samo onaj narod koji je znao pljačkati i otimati od drugih, jer drugačije nebi mogli egzistirati.

Koliko je Crnogoraca odselilo kod pravoslavne braće u Ukrajinu i Rusiju, to je neznatan broj, i da se desio ako se desio, onda je razlog ekonomske prirode. Najveće migracije posljednjih dvjesta godina stara CG se odseljava prema Srbiji i u Srbiji, gdje postoje dokumenti, da su neke crnogorske vladike zahtijevali od kneževine Srbije, kao i knjaz Nikola, da prihvate cnogorske porodice iz siromašnih nahija. Poznato je da su desetine hiljada Crnogoraca preselile u Srbiju od početka XIX vijeka, ma da je toga bilo i prije u većem broju. Iseljavanje Crnogoraca prema dalekim zemljama se dešavaju početkom XX vijeka, i to najviše iz primorskog dijelova. Iz unutrašnjosti je bilo puno manje, jer su Crnogorci otimali imanja protjeranih muslimana, odnosno od Bošnjaka i Albanaca, pa im se time životni standar povećao.

Ono što je velika istina i što je činilo srž stanovnika današnje CG, su Bošnjaci-muslimani, te Albanci muslimani i katolici, kojih nema na tim prostorima sem u pograničmim krajevima.
Nema ih u gradovima gdje su bili većina, a to su Podgorica, Nikšić, Danilovgrad, Spuž, Kolašin, Berane, Bijelo Polje, Pljevlja, Bar i drugim čaršijama. Bošnjaka i Albanaca je najviše još ostalo u Tuzima i okolini, popularno nazvanu “Malësia e madhe”, Krajina, Ulcinjska okolinom, plavska opština i Rožaje. Ali i ova mjesta su desetkovana. Svakako oni koji su istrijebljeni iz spomenutih mjesta, niti sebi smatraju Crnogorcima a time ni a crnogorskom dijasporom. Oni pripadaju bošnjačkom ili albanskom naciopnanom korpusu time i dijaspori. Mnogi su napustili svoj vatan od zuluma i pritiska okupacionih vlasti Crne Gore. Najveća iseljavanja i migracije bošnjačkog i albanskog stanovništva sa tih prostora, desila su se od balkanskih ratova, pa sve do dan danas.

Masovne emirgacije su se dešavale 1912., zatim nakon Drugog svjetskog rata, zatim 60.-tih godina prošlog stoljeća, I taj kontinuitet ni danas nije prestao. Oni su tada mahom odseljavali ka državama Evrope i SAD. Samo iz opštine Plav u Njujorku ima preko 35.000, a od toga broja nema ni jedan, Crnogorac ili Srbin, nego sve do jednog su Bošnjaci - muslimani, Albanci - muslimani i katolici. Naravno da od ovolikog broja emigranata iz iste opštine naći će se jedno tuce režimskih plaćenika koji su izgubljni u vremenu i prostoru, koji se predstavljaju kao crnogorska dijaspora, ali oni nisu mjerilo plavsko-gusinjskog naroda, pa bez obzira što ih vladajuća vrhuška i mediji u CG forsiraju i daju im prostor da ‘lanu’ po koju kako bi se dopali svojim gospodarima. Mnogi od tih su odbačeni od svojeg naroda i od svojih najbližih. A da ni merhaba d aim se kaže!

Tradicionalo srpski i crnogorski vlastodršci pa i njihovi duhovne vođe da bi opstali na vlasti i bili prepoznatljivi u svom narodu, oni su, kako bi rekao moj plavo-gusinjanin; “štulukali” svoj narod, i na taj način od normalnog čovjeka, pravili zvijeri, koje su bile spremne na sve, samo da bi stekli nekakvu slavu. Da bi vlastodršci odradili svoje zamisli, njihovi podanici dobijali su nekakve medalje za “junaštva”, koja se danas u civilizovanom svjetu smatraju zvjerstvima. Crnogorac da bi dobio, ili zaradio medalju od “gospodara”, zaboravljao je na svoju familiju, koja je bila više gladna nego sita. Terorisao je druge narode koji su mu bili komšije i koji mu nikad nažao ništa nisu učinili. Mnogi Bošnjaci i Albanci u pograničnim predjelima prema današnjoj Albaniji, napuštali su svoj toprak i tražili najviše spasa u Bosni, Sandžaku, Albaniji, Makedoniji, Turskoj, kako bi rekli, sve do daleke Anadolije.

Sjećanja nam govore o pokrštavanju i protjerivanju ova dva naroda sa njihovih vjekovnih ognjišta, gdje je najveći broj tih muhadžera stigao do Anodolije, pa sad potomke tih Bošnjaka i Albanaca pokušavaju nazvati “crnogorskom dijasporom”. Zar to nije veliki apsurd! To nikad ni jedan potomak ovih izgnanika neće prihvatiti!

Ono što su radili Bugari, prema ne-bugarima i bugarskim muslimanima, nisu daleko izostajale ni Srbija i Crna Gora, što Bugarska historigrafija prešutkuje. Na isti način to radi i srpsko crnogorska historiografija. Zločinačke radnje nisu prestale do dan danas, tako da jedan od oblika zločinačkih radnji genocida je i oduzimanje subjektiviteta ili javno proglašavanja da oni ne pripada drugom narodu, nego da su kao naprimjer, Bošnjaci islamizirani Srbi, ili Crngorci, što isto čine i Hrvati.

Da je ovo istina, naveo sam nekoliko dokaze koji govori da je na tim prostorima današnje Crne Gore, napravljeno nekoliko genocida, a da bi čitaoci shvatili da pišem istinu i da te radnje pripadaju genocidu, citirat ću konvenciju UN-a o genocidu, gdje kaže:

“Na dan 9. decembra 1948. dodine Generalna skupština OUN na svom III zasjedanju usvojila je Rezoluciju o sprječavanju i kažnjavanju zločina Genocida. Države, ugovornice ove konvencije, potvrdile su da je genocid , bez obzira dali je počinjen u doba rata ili za vrijeme mira, medunarodni je zločin i preuzele su da ga sprečavaju i kažnjavaju. U drugom članu Konvencije, zločinom genocida smatraju se bilo koje od sledecćh djela, počinjene s namjerom da se djelimično ili potpuno uništi neka nacionalna, etnička, vjerska ili rasna grupa: ubistvo članova grupe, teška povreda fizičkog ili duševnog integriteta članova grupe; namjerno podvrgavanje grupe uslovima sračunatim na njeno potpuno ili djelimično fizičko uništenje, mjere koje imaju sa cilj da se sprječavaju porođaji u samoj grupi i prisilno provođenje djece i ostalih iz grupe u grupu”.

Zar ne kaže jasno u toj konvenciji; “zločinom genocida smatraju se bilo koje od sledećih djela, počinjene s namjerom da se djelimično ili potpuno uništi neka nacionalna, etnička, vjerska ili rasna grupa”. Sve se ovo dešavalo nad Bošnjacim i Albancima koji su bili na meti istrebljenja od Crne Gore i Srbije, a to je od onog dana kad su dobile nekakvu autonomiju od Turske i kasnije priznate Berlinskim kongresom.

U ovoj konvenciji ima mnogo nedostataka, tako da nisu obuhvaćeni slučajevi kulturocida, elitocida,…. Sve velike sile bile su protivu osude ovog genocida. Zašto? Tako jer im je odgovaralo, i može se nazrijeti razlog svega što se dešavalo od postanka UN-a do danas.

Zaključak
Oni koji su napustili svoje rodno ognjište, i bježali od pokrštavanja i totalnog istrebljenja, pojedinačno ili grupno, sa teritorije današnje CG, oni i njihovi potomci, ne spadaju u crnogorsku dijasporu. Kako smo rekli, Bošnjaci i Albanaci su potpuno istrijebljeni sa svojih rodnih ognjišta, a to je iz; Nikšića, Šahovića, Danilograda, Spuža, Golubova, Kolašina, Mojkovca i drugih čaršija gdje su ova dva naroda živjela, i to u većini. Ova protjerivanja su se dešavala od polovine XIX vijeka, pa do stvaranja kraljevine SHS.
Seobe Bošnjaka i Albanaca se dešavaju, jer nekad imovinski i materijalno obezbjeđenim Bošnjacima i Albancima, oduzima im se čitava imovina ili djelimično, u historiji poznata kao “agrarna reforma”, tako da većina preko noći postaju sirotinja, koja je morala iseljavati, za Tursku, Albaniju...

Sljedeća seoba ovih naroda dešava se od završetka Prvog svjetskog rata pa dodanašnjih dana.
U period od 1918.godine pa do šezdesetih godina prošlog vijeka nastavljaju se velika iseljavanja također u Tursku i to iz čaršija sa sjevera današnje CG, te do svih ostalih, gdje su živjeli Bošnjaci i Albanci, koji su naravno muslimani. Znači, od Ulcinja, preko Plava i Gusinja te do najsjevernijih čaršija današnje CG.

Sljedeća migracija počinje od 60-tih godine, i odlazaka Bošnjaka i Albanaca za zapadnu Evropu, tobože na privremenom radu, gdje poslije nekoliko godina im se pridružuju i njihove familije.
Razlog je ekonomske prirode, jer mjesta u državnim službama bilo je malo i nimalo za ova dva naroda, iako je to bila SFRJ, gdje se mnogo govorilo o brastvu i jedinstvu. U policiji je bilo možda 0.1 posto, a u ostalim ustanovama malo a negdje nimalo. U zdravstvu usanovama je je bilo minimum, a u prosveti još manje. Ljudi iz ova dva naroda, koji su završavali stjecali obrazovanje na prestižnim uneverzitetima u regionu morali su tražiti poslove u drugim republikama ili van granica Jugoslavije.
Ne dugo nakon toga, s početka 70-tih, muhadžeri kreću preko-okenskim putevima, i to najviše iz opštine Plav, a i veliki broj ljudi iz Tuzi, Bara i Ulcinja, nalazi utočiste u SAD, u Njujorku, Čikagu.

Ovi muhadžeri u Njujorku, mislim na Bošnjake i Albance, po nekim procjenama ima ih čak sto hiljada. Da ne zaboravim navesti da u nekadašnjim jugoslovenskim republikama, Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Makedoniji i Republici Kosovo, živi veliki procenat Bosnjaka a i Albanaca iz današnje CG.

Ova “dijaspora” ili bolje rečeno emigracija, nije crnogorska, nego bošnjačka i albanska. Da bi današnja Crna Gora, zaradila bar neko poštovanje od ovih emigranata, mora mnogo uradit na priznavanju svih prava njihovim sunarodnicima koji žive u dnašnjoj CG, na jednokosti, koje nema. Nema je u zapošljavanju na svim nivoima u društvenom sektoru, jer postoje kadrovi u oba ova naroda, koji su kvalifikovaniji od mnogih Crnogoraca i Srba koji su smješteni u državnim ustanovama CG.

Ima još toga mnogo, što bi država CG morala uradit, jer Bošnjaci i Albanci nisu podanici Crne Gore, nego građani koji bi trebali biti ravnopravni u svemu sa svima onima koji žive u njoj. Da bi udovoljili i pokazali ovim narodima, da CG ide prema demokratizaciji, kao prvo mora doći do promjene državnih simbola, a to je zastave i graba, koji vrijeđaju Bošnjake i Albance u današnjoj CG. Još ima toga dosta da bi današnja CG morala uradit za svoje sugrađane Bošnjake i Albance da im udovolji, tako da vi se osjećali ravnopravni građanima, ali o tome nekom drugom prilikom.
Da je sreće i da postoji tolerancije te da već jednom Crnogorci i država CG, prihvate realnost, da su Bošnjaci i Albanci autohtoni na tim prostorima. Da oni nemaju druge rezervne babovine i da ljudi raznih narodnosti i vjera žive jedan pokraj drugih, bez osporavanja prava jedan drugom na život, slobudu i ravnopravnost u svim segmentima ljudskog života.


Avdo Metjahić