Dževat MUSIĆ: Plavsko jezero se mora tretirati komplementarno sa svojom bližom i daljom okolinom, odnosno, sa svojim posrednim i neposrednim slivom. Slojevitost problema ugroženosti Plavskog jezera, zahtijeva i slojevit pristup njegovoj zaštiti, a to podrazumijeva multidisciplinarni pristup, uz uvažavanje činjenice da se ne radi isključivo o ekološkom, nego i ekonomskom problemu.

Prostorni plan posebne namjene (PPPN) donosi se za djelove teritorije naše Opštine koji su od posebnog značaja za našu lokalnu samoupravu i Crnu Goru i koji zahtjevaju poseban režim uređenja i korišćenja.
Očekujemo da će PPPN NP 'Prokletije' stvoriti pretpostavke za razvoj, racionalnu organizaciju prostora, zaštitu prirodnih dobara od izuzetnog nacionalnog značaja i zaštitu životne sredine. Kako se, prostornim planom razrađuju načela prostornog uređenja, utvrđuju ciljevi prostornog razvoja, organizacija, zaštita, korišćenje i namjena prostora, kao i drugi elementi značajni za područje Nacionalnog parka 'Prokletije' i za prirodna i kulturna dobra od izuzetnog značaja koja se nalaze na ovom području, želimo da istaknemo prijedloge i sugestije, koje treba imati u vidu u pripremi projektnog zadatka za PPPN NP „Prokletije“.

Zalažemo se da Plan obezbijedi stvaranje uslova za razvoj, zaštitu, uređenje i korišćenje područja Prokletija na principima održivog razvoja, a naročito za zaštitu i očuvanje prirodnih dobara od izuzetnog nacionalnog značaja, kao i drugih značajnih prirodnih resursa i posebno vrijednih kulturno-historijskih dobara.

Područje Nacionalnog parka „Prokletije“ nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor je ostao po strani, iako svojim prirodnim resursima za razvoj turizma, poljoprivrede, šumarstva i drvoprerade, hidrološkim potencijalima i drugom ponudom može da bude vrlo značajan ne samo za našu Opštinu već državu i šire. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje i valorizacija kroz realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture.

Referentni osnov za definisanje polaznih opredeljenja za izradu PPPN NP 'Prokletije' čine, prije svega, 'Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine' (u daljem tekstu: PPCG), 'Master plan razvoja turizma', kao i deklarisana politika razvoja na državnom nivou, koje čine osnov sa kojim treba da bude usklađen predmetni Plan.

Mapa Prokletije Bogićevica Babino polje Plavsko jezero Hridsko jezero Grebaje Vodopad Grlja

Insistiramo da za definisanje polaznih opredjeljenja za izradu PPPN NP „Prokletije“ budu korišćene još i postavke Strategije regionalnog razvoja Crne Gore, Strategije razvoja turizma Opštine Plav 2010-2020, a posebno Prostornog plana Opštine Plav, koji će raditi referenentna firma izabrana na međunarodnom tenderu, a koji će se raditi u istom periodu u okviru LAMP projekta.

Prijedlozi:

1. Posebno obraditi prostor “Bogićevica” koji obuhvata visokoplaninski prostor i zauzima centralnu poziciju u okviru crnogorskih Prokletija i njegovu valorizaciju kao najznačajnijeg resursa za razvoj zimskog turizma. U površini od 1.200 ha.

Obrazloženje:

Studijom Analiza mogućnosti razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji, OECD Ženeva (1968), koju su uradili poznati međunarodni eksperti M . Rey i J.Iten. Perma njihovom istraživanju, Prokletije posjeduju ukupnu denivelaciju staza za skijanje u dužini od 105.950m ili 30.7% ukupnog zbira denivelacija svih staza za skijanje u bivšoj SFR Jugoslaviji.

Od ukupnog zbira denivelacija smučarskih staza na plavski dio crnogorskih Prokletija otpada 46.525m odnosno 44,0% , a sačinjavaju je sadam zona i to:

1. Starac -------------------------- 13.070 m. denivelacija
2. Bogićevica ---------------------- 12.400 m. denivelacija
3. Bor – Kadis -----------------------5.775 m. denivelacija
4. Zabelj –Košutica ------------------5.275 m. denivelacija
5. Karaula –Popadija -----------------4.975 m. denivelacija
6. Čakor-Velika --------------------- 3.840 m. denivelacija
7. Visitor -------------------------- 1.190 m. denivelacija

UKUPNO: 46.525 m. denivelacija, što činii 65% denivelacija smučarskih staza u Crnoj Gori.

Studijom OECD iz koje su uzeti navedeni podaci Prokletijska planinska grupa sa stanovišta mogućnosti korišćenja potencijalnih terena za skijanje posjeduje najbolje uslove za razvoj zimsko-sportskog i ljetnjeg rekreativnog turizma na ukupnoj teritoriji ex-Jugoslavije a samim tim i Crne Gore. Od deset potecijalnih skijaških centara na teritoriji ex-YU dva se nalaze na području opštine Plav i to u Babinopoljskoj dolini - zona planine Bogićevice i zona planine Starca

Bogićevića je «srce» Prokletija za letnji i zimski turizam smještena na gornjem dijelu Babinopoljske doline sa prirodnim skijalištem u prostranom amfiteatru oivičena sa istočne strane Pasjim vrhom (2405mnv), Pčelinjim kršom (2360), Maja e male (2372) prevoj Belegit (2245), Vrh (2362), prevoj Dvojnice (2095), Ravno brdo (2260) . Tromeđ a(2366), Brdo (2232 i 2203), prevoj Bjelaj (2160), Veliki Hridski krš (2358), Krš Bogićevica (2374), Omerov vrh (2087), i na zapadu Mali Hrid (2092). Sve skijaške staze polaze sa travnatih vrhova sjeverozapadnih, sjevernih i sjevero istočnih ekspozicija pomenutih vrhova, velikih visinskih razlika i do 750 m sa završetkom na ravnim djelovima Bogićevičkih livada koje su na koti 1750 mnv. Ovo moćno visokoplanisko skijalište obuhvata površinu od oko 10 km2 čiji su tereni većim dijelom predstavljeni pašnjacima (80%), a manjim dijelom šumom, sa visoko planininskim vrelom Hridskiog studenaca koji izvire na 1980 mnv, kapaciteta u hidrološkom minimumu od 8 l/sec, čija je uloga nezamenjiva za potrebe budućeg skijališta. U blizini ove zone je dragulj prirode Hridsko jezero «gorsko oko» Prokletija.

Prednost ove zone je i u tome što je zemljište za staze kao i kompletno područje u državnom vlasništvu što nije slučaj sa skijaškim područjem Bjelasice i Žabljaka. Na ovom lokalitetu može se planirati desetak žičara koje bi polazile sa istog mjesta do pomenutih vrhova, što nije svojstveno nijednom drugom lokalitetu u Crnij Gori i okruženju.

Studijom Crnogorske Prokletije (2002) koja predstavlja najvažnije istraživačke analize i razvojne prijedloge koji su sadržani u projektu “Program integralnog razvoja crnogorskih Prokletija” a koji je na zahtjev Vlade Crne Gore uradio istraživački tim Instituta ekonomskih nauka iz Beograda rečno je:
“Zona Babino polje-Bogićevica tipičan je visokoplaninski prostor koji zauzima centralnu poziciju u okviru crnogorskih Prokletija. Na palezojsko-škrilastoj geološkoj osnovi i prostranim pašnjačko – livadarskim terenima, pod najrazličitijim uglovima i visinskom razlikom do 900m formirano je prirodno staračko - zavojsko i bogićevićko skijalište površine od preko 1.000 ha (10.000m) denivelacije, na kome je moguće organizovati sve vrste alpskih i nordijskih disciplina i rekreacije na snijegu... Prirodni uslovi ove zone omogućavaju izgradnju vrlo moćnog visinskog zimskog sportskog centra“.

2. Prostor Plavskog jezera sa okruženjem, radi zaštite, revitalizacije i valorizacije tog prostora u površini oko 300ha.

Obrazloženje:

Plavsko jezero se mora tretirati komplementarno sa svojom bližom i daljom okolinom, odnosno, sa svojim posrednim i neposrednim slivom. Slojevitost problema ugroženosti Plavskog jezera, zahtijeva i slojevit pristup njegovoj zaštiti, a to podrazumijeva multidisciplinarni pristup, uz uvažavanje činjenice da se ne radi isključivo o ekološkom, nego i ekonomskom problemu.
Sa plavnim livadama je prepoznato kao područje od međunarodnog značaja za boravak ptica - Important Bird Areas (IBA). Područje je značajno kako za ptice tako i za ostale vrste: ribe, sisare, vodozemce i gmizavace, beskičmenjake. U mikroflori Plavskog jezera registrovano je 270 vrsta, sve one svrstane su u 103 roda, a mikrofaunu ovog jezera predstavlja 179 vrsta.
Ovim PPPN NP treba stvoriti pretpostavke za kasnija investiciona ulaganja radi 1. Valorizaciji ove Centralne turističke zone Plava, gdje su skoncetrisani prirodni uslovi i smještajni i ugostiteljski kapaciteti, valorizacije zone Gusinja, (sa Ali-pašinim izvorima, vodopadom Grlje…) koja u graničnom prostoru prema Albaniji završava veličanstvenim buketom najviših vrhova u CG, zone Čakora i Mokre planine i zone Bogićevica (sa Hridskim jezerom) u istočnom dijelu opštine i 2. Melioracije doline Ljuče za razvoj poljoprivrede, sa zasadima drveća za zaustavljanje erozivnih nanosa u jezero i td.

3. Urbanistički tretirati “Grebaje” – tako da se obuhvati prostor koji zauzima značajnu poziciju za razvoj alpinističkog i drugih vidova turizma u površini oko 40 ha.

Obrazloženje:

Lokalitet Grebaja predstavlja neprocjenjivi prostor za multidisciplinarna istraživanja i osnovu za privređivanje. U Grebaje je neophodno spriječiti divlju i nekontrolisanu gradnju koja bi narušila osnovni prirodni izgled i ljepotu predjela. Pojava divlje gradnje na tom području je posebno izražena zadnjih godina.
Isto tako je neophodno u PPPN NP, tretirati i druge prirodne i turistički atraktivne prostore: dolinu Ropojana, Oko skakavicu, Vodopad Grlja, planinska jezera i dr.

4. Prostor šireg područja oko Hridskog jezera izvan površine od 347 ha. Zona prvog stepena zaštite - Rezervat (STROGA ZAŠTITA)

Obrazloženje:

Širi prostor gdje je Hridsko jezero u svom donjem dijelu okruženo gustom i starom crnogoričnom šumom. Gornju šumsku granicu čini smrča i jela pomiješana sa molikom koja je dominantna na ovom prostoru. Dakle, prostor izvan stroge zaštite treba planirati, zbog izraženih zahtjeva za gradnjom objekata u blizini jezera. PPPN NP je neophodno definisati prostor za eko katune i druge turističke i objekte za odmor i rekreaciju i dr.

5. Tamo gdje uslovi omogućavaju Područje ekonomskih šuma treba da se nađe u liberalnoj zoni NP Prokletije.

Obrazloženje:

Šume su značajan resurs razvoja opštine Plav, te zahtijevamo da se PPPN NP ekonomske šume (Gdje je to moguće) obuhvate III zonom – liberalnom zonom zaštite. Kako bi se omogućila kontrolisana eksploatacija radi snabdijevanja pogona drvoprerade na našem području.

6. U Projektnom zadatku za Prostorni plan posebne namjene NP “Prokletije” treba posebno istaći potrebu planiranja izgradnje objekata za preradu organske hrane, ljekobilja, šumskog i kontinentalnog voća, kao i fabrika za pakovanje vode za piće i objekata malih hidro-elektrana.

Obrazloženje:

Opština Plav ima velike poljoprivredne I hidrološke potencijale locirane na prostoru Nacionalnog Parka, te je neophodno PPPN omogućiti njihovu eksploataciju i preradu.

7. Izgradnja infrastrukturnih objekata u Nacionalnom Parku “Prokletije” treba PPPN da tretira na način da putevi, mostovi i dr infrastrukturni objekti omogućavaju valorizaciju prirodnih resursa NP i doprinesu razvoju Opštine u cjelini.

Obrazloženje:

Područje zahvata NP nema adekvatno razvijenu infrastrukturu, posebno prema budućim razvojnim centrima i prema naseljima i Mjesnim zajednicama. Postojeći putevi su jednosmjerni, lokalni i nekategorisani. Predlažemo da:
- put Plav-Bogićevica bude planiran kao magistralni put, jer je to dionica budućeg puta Plav - Dečane (predviđen PP Crne Gore),
- put Plav -Vojno Selo – Gusinje - Vusanje bude planiran kao dvosmjerni regionalni put,
- put Plav – Jasenica bude dvosmjerni,
- put Gusinje – Grebaje bude dvosmjerni,
- da se postojeći lokalni putevi prošire i rekonstruišu, posebno prema Hridskom jezeru, prema Paljevima i preko Kofiljače, prema Budojevicama, Oku skakavice, prema Zabelju i dr.

Opština Plav očekuje da PPPN NP “Prokletije” bude prije svega razvojni dokument.

Vjerujemo da će obrađivači Projektnog zadatka za PPPN NP “Prokletije” uzeti u obzir ove prijedloge, te da će ih budući planski document tretirati na adekvatan način.

S poštovanjem,

Dževat Musić
Savjetnik predsjednika Opštine Plav