Velika drama oko toga što će opozicioni socijalisti odlučiti ko pravi vladu, kao da je to neki presedan: od 1990. do 2000. oni su samo dvije godine vladali sami.
Biti "bijele" dok ne pocrvene, biti "crvene" dok ne pobijele... Ova formula čiji je autor Nestor Mahno, ukrajinski anarhista iz doba Oktobarske revolucije, umro u Parizu 1934. od tuberkuloze i alkoholizma, mogla bi da posluži kao vodič za sastavljanje vladinih koalicija u Srbiji.
Ako je prvih dvadeset dana poslije izbora izgledalo da će vladu napraviti radikali, narodnjaci i socijalisti, u posljednjih nedjelju dana povećana je izvjesnost da vladu formiraju DS, G17 plus, SPO, SDP, LSV i socijalisti. Šuškalo se o diskretnim pregovorima, čule su se sve tvrđe izjave lidera Jedinstvene Srbije Dragana Markovića Palme da treba prekinuti pregovore s narodnjacima. "Evropejcima" prilazi i Sulejman Ugljanin.
Indicija je i to što radikali i narodnjaci već otvoreno izražavaju ljutnju zbog toga što se u pregovore o vladi miješaju američki ambasador u Beogradu i neki biznismeni i što socijalisti pregovaraju na dva fronta. Predsjednik SPS tvrdi da oni nisu na berzi i apeluje da se prekinu sva licitiranja o tome ko šta i koliko nudi SPS-u, što je u Srbiji tokom pregovora o vladi nemoguće. Na drugoj strani, gradska koalicija SRS, SPS, DSS pritiska da joj se omogući da preuzme Beograd, a iz SPS-a (Mihajlo Marković) dolaze nagovještaji o mogućem raskolu u SPS-u, i da bi bio mazohizam da SPS uđe u koaliciju s demokratama koji su izručili Slobodana Miloševića Hagu.
Po dosadašnjim izjavama različitih funkcionera izlazi da je republički rezultat 125:125. Da će se socijalisti ipak prije opredijeliti za vladu s Tadićem govori procjena da je mala vjerovatnoća da će se oni ponovo naći u tako povoljnoj pregovaračkoj poziciji kao sada.
Mogućnost da socijalisti uđu u demokratsku vladu ili u vladu radikala i narodnjaka podigla je političke strasti, mada naša politička istorija ne daje baš čisto opravdanje za to. Zabranjena crvena linija je prelažena više puta i u težim skorijim vremenima.
DVIJE OD DESET: U prijethodnoj deceniji igrane su reprize tog komada. Pošto je u decembru 1990. tadašnja srpska opozicija doživjela izborni nokaut po većinskom sistemu, Socijalistička partija je između 1990. i 2000. sama vladala na republičkom nivou samo dvije godine. Svih ostalih godina ona je pravila koalicije, a značajan dio tog perioda, i pored sukoba, demonstracija, hapšenja, specijalnog rata i policijskih intervencija, "banda crvena" je sarađivala sa "snagama haosa i bezumlja" sa kojima se, na primer, brutalno sukobila 9. marta 1991.

NJIHOV, A NAŠ: U junu 1992. godine u saveznu vladu Milana Panića, kog iz Amerike dovode socijalisti, ulaze demokrate Ilija Đukić i Miodrag Perišič, zatim Momčilo Grubač i Tibor Varadi, reformisti bliski demokratama, i profesor Ljubomir Madžar.
Demokratska stranka je prije toga tvrdila da je sakupila 800.000 potpisa kojima se traži ostavka tadašnjeg predsjednika Srbije Slobodana Miloševića, ali je tog proljeća doživjela i veći rascjep. Iz nje se izdvojila Demokratska stranka Srbije poslije Koštuničinog dogovora s Vukom Draškovićem o formiranju DEPOS-a, u čemu su izvjesnu ulogu igrali i neki akademici. I socijalisti se suočavaju s rascjepom pošto se iz njihovih redova izdvaja jedno socijaldemokratsko krilo (Prlja, Trajković), koje nije ostavilo većeg traga.
Važnu političku ulogu tada je igrao Dobrica Ćosić, koji se prihvatio da bude prvi predsjednik nove države, pošto je donijet tzv. Žabljački ustav.
DEPOS je bojkotovao Ćosić-Panićeve majske savezne izbore 1992., a profitirao je Vojislav Šešelj i Srpska radikalna stranka.
Poslije mnogo uličnih demonstracija, peticija, apela itd., biznismen Milan Panić, savezni premijer, postaje vođa opozicije. Gubi od Slobodana Miloševića.
Godine 1993. socijalisti su, ipak, parlamentarno oslabljeni i u Srbiji formiraju manjinsku vladu koju Šešelj prećutno podržava i pomaže im da smijene i Ćosića i Panića.
U junu 1993., u saveznoj skupštini izbija incident u kome radikal Vakić nokautira Mihajla Markovića iz SPO, nastaju neredi poslije kojih su tada najuticajniji opozicioni lider Vuk Drašković i njegova supruga Danica uhapšeni i prebijeni, pa poslije javnog pritiska oslobođeni.
Početkom jeseni izbija sukob SPS s Karadžićem, kao i sukob socijalista sa Šešeljem, kao posljedica kampanje protiv "sarajevskog politikanta" (Šešelj). Socijalisti pokušavaju da obezbijede većinu razbijanjem SRS odnosno oslanjajući se na lojalnost takozvane Glamočaninove frakcije, kojoj Šešelj daje pogrdan nadimak "prodanovići". Izbijaju skandali u Skupštini, a radikalske čelnike u Gnjilanu hapsi policija.
Drašković u tom periodu podržava bosanski zaokret, a demokrate "jedu vola na Palama". Socijalisti godinu dana kasnije nakon Dejtona prolaze kroz čistku (B. Jović, M. Marković, Vučelić).
Poslije vanrednih izbora koje raspisuje predsjednik Srbije Slobodan Milošević pozivajući se na narušeni ugled parlamenta, SPS 1994. pravi vladu s Novom demokratijom Dušana Mihajlovića, koju uz sasvim malo buke, izvlači iz opozicione koalicije DEPOS. Zaboravlja se, i da je SPS privukao i dva disidenta iz Demokratske stranke – Slobodana Radulovića koji prelazi u Novu demokratiju, a prije toga izjavljuje da je dušom u Demokratskoj stranci i da je predlagao da Đinđić bude predsjednik vlade, i vlasnika trikotaže i finansijera DS-a Radoja Đukića, koji biva isključen iz te stranke. Formiranju te vlade prethodi misterija četiri glasa (glasali jedan pred drugim, a u kutiji bilo četiri glasa više za režim).
Godine 1994. Demokratska stranka, zbog pregovora o ulasku u vladu Mirka Marjanovića ulazi u novi krug unutrašnjih potresa. Prvog februara te godine se razilaze Zoran Đinđić i Dragoljub Mićunović, koji na Skupštini DS-a rezignirano podnosi ostavku rekavši da ne može da kaže ni: "Zar i ti sine Brute!" (jer je za Bruta rečeno da je bio pošten).
U odlučni boj 2000. ulazi se u četiri kolone: DOS, SPO – socijalisti, radikali.
DOS, bez SPO-a, ostvaruje pobjedu na saveznim predsedničkim izborima i 5. oktobra obara Slobodana Miloševića, a SPS se brzo raspada u revolucionarnom vrenju, dok SRS zadržava uticaj.
DOS-ova vlada je imala nadmoćnu većinu na republičkom nivou zahvaljujući izborima u decembru 2000, koji su se odigrali u revolucionarnom metežu, ali se poslije samo godinu i po dana raspada (iz koalicije izlazi DSS), a kasnije se polako kruni.
U narednim godinama traje sukob između Koštunice i ostatka DOS-a. Povod: različita gledišta o revanšizmu, lustraciji i saradnji sa haškim sudom, a na kraju perioda, i različita taktika i strategija prema Evropi. Ostatak DOS-a se u nekoliko navrata oslanja na podršku Ivkovićeve frakcije SPS-a, kasnije neuticajne Socijalističke narodne stranke. Na saveznom nivou vlast se održava saradnjom sa SNP-om uz povremeno glasanje poslanika DSS-a koji su van DOS-a.
Ukratko, od 1990. do 2000. bilo je pet velikih opozicionih koalicija: Udružena opozicija Srbije 1990, DEPOS I 1992, DEPOS II 1993, Zajedno 1996, i DOS 2000. Pet vjerolomnih opozicionih koalicija, a tri vladine koalicije "preko crte" (Panićeva i dvije Marjanovićeve). U postoktobarskom periodu tri vlade sastavljene su na osnovu ideološki bliskih koalicija (Đinđićeva, Živkovićeva i druga Koštuničina), a tri, (prva Koštuničina republička i dve vlade SRJ na osnovu koalicija preko crvene crte). Poslije 5. oktobra 2000. socijalisti i radikali nijesu pokušavali da objedine snage. SPS 2004. podržava prvu manjinsku vladu Vojislava Koštunice, a pred formiranje druge vlade dolazi do kraće "manevarske" saradnje DSS-a i SRS-a. Slušajući riječi "nikad" i "oduvijek" opet čekamo sljedeću koaliciju.

Legendarni deka Avram
Dva puta je tadašnja opozicija za svog vođu uzela favorita koga je ustoličio režim: pomenutog Milana Panića 1992. i Dragoslava Avramovića 1996, kada on staje na čelo koalicije Zajedno. Za guvernera NBJ imenovan je 1. marta 1994. Njegovo ime vezano je za zaustavljanje inflacije od 313 miliona odsto mesečno. Smijenjen je 16. maja 1996.
U jesen 1996. koalicija Zajedno, u kojoj su bili Demokratska stranka, Srpski pokret obnove, Građanski savez Srbije, uzela ga je za nosioca liste, i osvojila vlast u 36 opština i gradova u Srbiji, uključujući i Beograd. Socijalisti su tada uhvaćeni u izbornoj krađi, pokušavali su da ponište izbore, što je izazvalo revolt građana. Od jeseni 1996, do proleća 1997. slijedi 88 dana protesta uz satanizaciju opozicije zbog toga što se oslanja na arbitražu OEBS-a i Felipea Gonzalesa. SPS je 24. decembra 1996. godine organizovao kontramiting u Beogradu. Na bini postavljenoj na Terazijama bio je veliki natpis: "Srbijom neće upravljati tuđa ruka", kao što je u akciji protiv Panića 1992. korišćen slogan "Srbiju neće voditi tuđa ruka". Protesti su, ipak, završeni prihvatanjem specijalnog zakona (tzv. Gonzalesov lex specialis). Socijalisti ostaju na vlasti u Republici, a opozicija ostaju veći gradovi i Beograd, u kome je za gradonačelnika izabran Zoran Đinđić.
Međutim, pošto demokrate i GSS bojkotuju predsedničke izbore na kojima se kandiduje Vuk Drašković, SPO uskraćuje podršku Đinđiću i Beogradom vlada uz saglasnost socijalista. To vreme obeležava još jedan zanimljiv prelazak crvene linije – iz SPS-a izlazi Nebojša Čović, koji će kasnije igrati važnu ulogu u DOS-u.

Marjanovićevi eksperti
Još jedna stvar je karakteristična za vladu Mirka Marjanovića – angažovanje tzv. nestranačkih ličnosti. Formula vlade eksperata bila je u opticaju tokom formiranja savezne vlade Milana Panića 1992, a u vladi Mirka Marjanovića propagandno je promovisan njen reformski dio. Vicepremijer Danko Đunić je, na primjer, dobijao pohvale ("Freedom House"), ministar za svojinsku transformaciju Milan Beko (sada ga nazivaju tajkunom) takođe je imao pozitivan publicitet, kao i ministar bez portfelja Bogoljub Karić (kasnija afera Telekom). Đunić 1998. napušta Marjanovićev brod, iskoristivši kao neposredan povod zatezanje odnosa sa Crnom Gorom u vrijeme Đukanovićeve izborne pobjede nad Bulatovićem.