Povodom Dana nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine u Vijeću bošnjačkih intelektualaca u Sarajevu, dana 03. 03. 2011-te godine sa početkom u 12 časova održana je tribina na temu: "Bitne historijsko-političke činjenice o nezavisnosti BiH".

Tribinu su otvorili Emir Zlatar i prof. dr. Faris Gavrankapetanović, a predavanje na pomenutu temu održao je prof. dr. Smail Čekić, direktor Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i kršenja međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu. Prepuna sala, značajnih ličnosti iz svijeta kulture, polititke, medija, te studenata i asistenata koji su gromkim aplauzom nagradili učesnike tribune.
Emir Zlatar je na kraju poručio da će izlaganje profesora Čekića u cjelosti poslati Nebojši Radmanoviću, srpskom članu Predsjedništva BiH i da očekuje njegov dolazak na sljedećoj proslavi godišnjice nezavisnosti RBiH.
Predavanje profesora Čekića Bošnjaci.net zahvaljujući svom specijalnom izvještaču koji je za ovu priliku doputovao iz New Yorka u cjelosti objavljuju.

Prof. dr. Smail ČEKIĆ: Na osnovu toga Skupština Bosne i Hercegovine je, u skladu sa Ustavom i po postupku utvrđenom u njenom Poslovniku o radu, 26. januara 1992. donijela Odluku o raspisivanju referenduma o budućem statusu Republike. Na sjednici Skupštine Bosne i Hercegovine, koja je održana 25. januara 1992, Radovan Karadžić je izjavio da su Srbi u Bosni i Hercegovini porobljeni i ustvrdio da “su svi neboderi u Sarajevu izgrađeni na srpskoj zemlji.“ I srpski poslanici su na toj sjednici govorili kako je i zgrada Skupštine izgrađena na srpskom groblju. Pored toga, neki su poslanici upadali u riječ, govoreći da je “čisti mazohizam zadržavanje Brozovih granica.“ Referendum je zakazan i, pod međunarodnom kontrolom, Evropske zajednice i drugih međunarodnih institucija i organizacija, održan 29. februara i 1. marta 1992.

Srpsko intelektualno, političko, vojno i konfesionalno rukovodstvo se dugo održalo zloupotrebom jugoslavenskog imena putem kojeg je još od 1918. imalo potpunu supremaciju na ovim geopolitičkim prostorima i nad narodima koji unutar njih žive. U datoj konstelaciji snaga i u okviru antifašističke koalicije Država je obnovljena napuštanjem velikosrpske hegemonije i prihvatanjem Platforme Narodno-oslobodilačkog pokreta i na osnovu nje izborenog federativnog uređenja zemlje. Kada je, djelovanjem velikosrpskih tendencija, u drugoj polovini osamdesetih godina dvadesetog stoljeća, ta politička formula istrošena, jugoslovenska država je došla u krizu, koja je zahtijevala odgovornu rekonstrukciju zajedničke države na osnovu stvarne, a ne samo deklarativne ravnopravnosti.

Kriza jugoslavenske socijalističke države definitivno je dovela u pitanju decenijama etabliranu velikosrpsku hegemoniju. Njeni neposredni izvršioci i korisnici, od oficirskog, diplomatskog, policijskog i partijskog kadra i aparata, pa sve do univerzitetâ, radia, TV i drugih medija, osjetili su se ugroženim u svojim monopolnim pozicijama. Oni su tako narasle zahtjeve za stvarnom ravnopravnošću u podjeli vlasti i društvenih funkcija, uglavnom, ostvarenih Ustavom od 1974, proglasili za ugrožavanje srpskog naroda. Te su velikosrpske snage ocijenile da će im nastupajuća konfuzija na međunarodnom planu olakšati da, još u XIX stoljeću, postavljene ratne ciljeve (“svi Srbi u jednoj državi” ) konačno i ostvare.

Politička događanja u SFRJ od 1986. karakterišu otvorene manifestacije i jačanje nacionalizma. Taj nacionalizam, generiran u Beogradu, u srpskom intelektualnom, političkom, vojnom i konfesionalnom rukovodstvu, devedesetih godina XX stoljeća doveo je do unutrašnje krize u Državi, koja je uzdrmala temelje socijalističke Jugoslavije i omogućila da se, na temelju velikodržavnog projekta “Velike Srbije”, razbije zajednička jugoslavenska država i izvrše najteži zločini protiv čovječnosti i međunarodnog prava, uključujući i genocid nad Bošnjacima u Bosni i Hercegovini. U suštini se radi o fašistoidnom nacionalističkom programu i nacionalističkoj agresivnoj politici koja opterećuje srpski narod mitološkom prošlošću.

Srpski nacionalizam se, u skladu sa svojom generalnom koncepcijom, okrenuo nacističkom konceptu - Velike Srbije, teritorijalnoj ekspanziji – osvajanju životnog prostora, odnosno zaokruživanju “srpskih zemalja” i realizaciji velikosrpske genocidne ideologije, politike i prakse “svi Srbi u jednoj državi”. Srpska politika se odlučila da sprovede svoj program o “državi svih Srba” po svaku cijenu, pa i oružjem. To je značilo usmjeravanje na fašizaciju i komadanje Jugoslavije, kao i nasilno mijenjanje republičkih granica.

Na političku scenu je, poslije Osme sjednice CK SK Srbije (1987.), izbila radikalna nacionalističko-fašistoidna grupa Slobodana Miloševića, koja je nastupala sa parolama o općoj ugroženosti Srba i programom “svi Srbi u jednoj državi”. Od tada je srpski nacionalizam zločinačke prirode postao državna politika iza koje su “složno stali” republički državni aparat, masovni mediji, Srpska akademija nauka i umetnosti, Srpska pravoslavna crkva, Udruženje književnika Srbije, “poznati srpski nacionalisti i mnogi dojučerašnji komunisti”.

Sa tribine u VKBI Dr. Čekić u razgovoru za medije Dio prisutnih na tribini

Miloševićevom nacionalističkom politikom i praksom masovnih mitinga i pučističkim metodama (“birokratska antirevolucija”) smijenjena su u Srbiji, na Kosovu, Vojvodini i Crnoj Gori legalno izabrana rukovodstva i uklonjeni nepoželjni kadrovi. Ukinute su, revizijom Ustava iz 1974. (donošenjem srbijanskog ustava 28. septembra 1990.), i autonomije Vojvodine i Kosova, čime je Srbija proklamovala secesionizam, uništila ustavni poredak SFRJ (izvršila udar na savezni Ustav) i prije (višestranačkih) izbora otpočela sa procesom formiranja Velike Srbije. U Crnoj Gori je formiran kolaboracionistički režim. Ubrzan je proces hegemonizacije Srba, posebno u Bosni i Hercegovini. Na taj način je srpski nacionalizam učvrstio svoje pozicije na Kosovu, Vojvodini i u Crnoj Gori i promjenom odnosa snaga u saveznim organima, prije svega, u Predsjedništvu SFRJ, JNA i CK SKJ, razbio federalne osnove SFRJ i ojačao za predstojeće pokušaje preuređenja Jugoslavije po svom modelu.

Srpski hegemonistički koncept koji je skrojio Jugoslaviju 1918, te preživio revoluciju i skoro poluvjekovnu vladavinu socijalizma, konačno je sahranio Jugoslaviju. Zbog nemogućnosti da se dočepaju apsolutnoga uticaja u Predsjedništvu SFRJ i Centralnom komitetu SKJ velikosrpski orijentirani političari su na Četrnaestom kongresu (20.-23. januara 1990.) razbili SKJ kao integrativni faktor Federacije. Ukidanjem autonomije Kosovu i Vojvodini, a zadržavanjem, formalno njihovih glasova u Predsjedništvu SFRJ, nastojali su osigurati mogućnosti preglasavanja svih drugih, što je na kraju dovelo do paraliziranja Predsjedništva sa remi pozicijom.

Pretvaranjem Generalštaba JNA u Generalštab Oružanih snaga SFRJ (1988.) i isključivanjem republika i pokrajina iz sistema rukovođenja i komandovanja oružanim snagama (i oružanom borbom) izvršena je promjena načina rukovođenja i komandovanja u oružanim snagama. Time su republikama i pokrajinama oduzeta ustavna prava u rukovođenju Teritorijalnom odbranom. Izvršeno je potčinjavanje Teritorijalne odbrane svim štabovima JNA u zonama njihove odgovornosti. Insceniranjem krize Predsjedništva SFRJ (marta 1991.) u Jugoslaviji je započet niz prikrivenih državnih udara. Završio ih je Dr. Branko Kostić, 3. oktobra 1991, pučem u Predsjedništvu SFRJ.

*****
Bosna i Hercegovina i njeni organi vlasti su u svim razgovorima o preuređenju ili razdruživanju zajedničke jugoslovenske države zastupali stav o njenom opstanku, bez obzira na formu (federacija ili konfederacija), pristajući i na asimetrične varijante. Po izvršenom puču u Predsjedništvu SFRJ. Skupština Bosne i Hercegovine je 14. oktobra usvojila Memorandum (Pismo o namjerama) i Platformu o položaju Bosne i Hercegovine i budućem ustrojstvu jugoslovenske zajednice. Zbog specifičnosti svog multinacionalnog sastava, uslov svoga opstanka u jugoslovenskoj zajednici vidjela je samo u slučaju da u njoj ostanu i Srbija i Hrvatska. U uslovima tihe okupacije i pokrenute Haške konferencije (od 8. oktobra u naporima udružena sa specijalnim izaslanikom generalnog sekretara Ujedinjenih nacija S. Vensa), čitavih 100 dana čekao se rezultat te konferencije i stav Evropske zajednice.

Za razliku od njih, po nalozima svojih poslodavaca iz Beograda i Zagreba, dva od tri koaliciona partnera vlasti, ne napuštajući svoje pozicije u njoj, intenzivirale su svoju petokolonašku aktivnost i destrukciju Bosne i Hercegovine na svim nivoima.

Srpska demokratska stranka Bosne i Hercegovine nastavila je u 1991. godini sa destrukcijom vlasti na značajnim teritorijama i naoružavanjem svojih članova i drugih srpskih ekstremista pripremala se da inscenira građanski rat u slučaju pozitivnog opredjeljenja glasača za nezavisnost. Takva nelegalna aktivnost omogućena je povećanjem gustine posjedanja teritorije Bosne i Hercegovine, izvršene predislokacijom jedinica JNA iz Slovenije i Hrvatske, čime je Bosna i Hercegovina praktično bila tiho okupirana, mada ta okupacija nije na čitavoj teritoriji bila efektivna. Još neproglašena Savezna Republika Jugoslavija vjerovala je da će i druga vladajuća stranka sa nacionalnim predznakom (HDZ Bosne i Hercegovine), u skladu sa dobijenim zadatkom destrukcije legalnih vlasti u Bosni i Hercegovini i projektom teritorijalizacije (regionalizacije) “hrvatskih prostora”, na referendumu glasati protiv nezavisnosti Bosne i Hercegovine. To uvjerenje podhranjivano je i redefinisanim referendumskim pitanjem za nezavisnost Bosne i Hercegovine Hrvatske demokratske zajednice Bosne i Hercegovine i njenom petokolonaškom politikom i dogovorima sa srpskim kolaboracionistima iz Bosne i Hercegovine februara 1992. U tom kontekstu Savezna Republika Jugoslavija užurbano je dovršavala daljnju predislokaciju skladišta naoružanja i materijalnih ratnih rezervi na sigurna područja i jedinica JNA za ovladavanjem primarnih strateških ciljeva i koridora, kako bi okupaciju Bosne i Hercegovine učinila efektivnom.

U službi razbijanja federativne Jugoslavije i realizacije velikodržavnog projekta “Velike Srbije” najdirektnije je upotrijebljena i petokolonaška Srpska demokratska stranka Bosne i Hercegovine. Preduzet je čitav niz aktivnosti i postupaka u cilju rušenja legalnog poretka u Bosni i Hercegovini i planiranja i pripremanja genocida nad Bošnjacima, o čemu postoje brojni dokazi.

Raspoloživi i jasni dokazi potvrđuju postojanje subjektivnog (mentalnog) elementa genocida - namjere (mens rea) za izvršenje genocida nad Bošnjacima u Republici Bosni i Hercegovini. S tim u vezi, podsjećamo na dokaze o genocidnoj namjeri srpskog rukovodstva za formiranje jedinstvene srpske države, a koje su javno iznosili najviši zvaničnici koji su neposredno radili na tom zajedničkom udruženom zločinačkom poduhvatu genocidnog karaktera.

David Harland je “u brojnim prilikama svjedočio da su članovi rukovodstava bosanskih Srba izražavali spremnost da ostvare deklarisani cilj /formiranje jedinstvene srpske države/ po svaku cijenu” ^[1] i da je naročito Radovan Karadžić u svojim izjavama prije izvršenja genocida imao namjeru o istrebljenju Bošnjaka. Naime, kod Radovana Karadžića je prije izvršenja genocida nad Bošnjacima postojala namjera (mens rea) za istrebljenje te nacionalne, etničke i vjerske grupe kao takve.

Karadžić je 12. oktobra 1991. u telefonskom razgovoru, sa Gojkom Đogom (beogradskim književnikom i profesorom),^[2] otvoreno i neposredno iznio namjeru o izvršenju genocida nad Bošnjacima, nacionalnom, etničkom i vjerskom grupom kao takvom, izjavljujući da će nestati (“oni će nestati, taj narod će nestati sa lica zemlje..., … da bi tu bilo krvi do koljena i da bi muslimanski narod nestao …,. To će biti pokolj krvavi …”). Obrazlažući te zločinačke namjere prema Bošnjacima ( “...oni će nestati...” ), Karadžić je naveo “da ima 20.000 naoružanih Srba oko Sarajeva”, a “300-400.000 naoružanih Srba u Bosni i Hercegovini … Plus je tu Armija /tj. JNA - prim. S. Č./ i tehnika i sve to” . Sarajevo je, po Karadžiću, trebalo biti “crni kotao, gdje će 300.000 Muslimana umrijeti...” .^[3]

Karadžić je, u skladu sa navedenim zločinačkim namjerama, politikom i praksom, u razgovoru sa Momčilom Krajišnikom 13. oktobra 1991. ponovio namjeru o istrebljenju Bošnjaka u Sarajevu i Bosni i Hercegovini: “Za dva-tri dana Sarajevo će nestati i biće pet stotina hiljada mrtvih. Za mjesec dana u Bosni i Hercegovini će nestati Muslimani...”. U “samo par dana Sarajevo će nestati i biće 500.000 mrtvih, u jednom mjesecu Muslimani će biti uništeni u Bosni i Hercegovini...” . ^[4]

U noći između 14. i 15. oktobra 1991. Radovan Karadžić je na sjednici Skupštine SR Bosne i Hercegovine, na kojoj je razmatrano pitanje budućnosti Republike, “objavio smrtnu kaznu muslimanskom narodu”, javno zaprijetivši da Muslimani mogu nestati: “...Ovo je put na koji vi hoćete da izvedete Bosnu i Hercegovinu ista ona autostrada pakla i stradanja kojom su pošli Slovenija i Hrvatska. Nemojte da mislite da nećete odvesti Bosnu i Hercegovinu u pakao, a muslimanski narod možda u nestanak, jer muslimanski narod ne može da se odbrani ako bude rata ovdje...”. ^[5]

U razgovoru sa Miodragom Davidovićem, 15. oktobra 1991, R. Karadžić je ponovo potvrdio genocidnu namjeru, prije svega, prema rukovodstvu bošnjačkog naroda: “Prije svega, niko od njihovog rukovodstva ne bi ostao živ. Za tri-četiri sata svi bi bili pobijeni. Ne bi imali šanse da opstanu uopšte” . ^[6]

Radovan Karadžić je u više prilika pominjao i blokadu Sarajeva. Septembra 1991. je u telefonskom razgovoru informisao svoga vođu Slobodana Miloševića da je “Romanija spremna na blokadu Sarajeva, odakle niko neće biti u stanju da napusti Sarajevo, biće to katastrofa” .^[7] Time je Karadžić, izvršavajući naredbe, instrukcije i druge smjernice koje je dobio od vođe Velikosrpskog pokreta, Slobodana Miloševića, i državnog rukovodstva Republike Srbije, još jednom (ponovio) ciljeve zločinačkog karaktera, što je 1992.-1995. bila politika i praksa velikosrpskog agresora i njegovih kolaboracionista. ^[8]

Briselskom Deklaracijom o Jugoslaviji od 17. decembra 1991, na osnovu preporuka Badinterove (Robert Badenteur) Arbitražne komisije od 7. decembra, konstatovana je disolucija (raspad) SFRJ i republike pozvane da se do 23. decembra 1991. izjasne o nezavisnosti, sa obećanjem da će ih priznati 15. januara 1992. Bosna i Hercegovina je blagovremeno podnijela Prijavu i odgovorila na Upitnik Arbitražne komisije, a do tog vremena bio je pripremljen i radni tekst Nacrta Ustava Republike Bosne i Hercegovine.

Tek tog dana (15. januara 1992.) objavljen je (novi) Izvještaj Badinterove Arbitražne komisije, u kome je konstituisanje Bosne i Hercegovine kao suverene i nezavisne države uslovljeno još jedino referendumom njenih građana, pošto su ostali uslovi iz decembarske Deklaracije Evropske zajednice bili ispunjeni.

Na osnovu toga Skupština Bosne i Hercegovine je, u skladu sa Ustavom i po postupku utvrđenom u njenom Poslovniku o radu, 26. januara 1992. donijela Odluku o raspisivanju referenduma o budućem statusu Republike.

Na sjednici Skupštine Bosne i Hercegovine, koja je održana 25. januara 1992, Radovan Karadžić je izjavio da su Srbi u Bosni i Hercegovini porobljeni i ustvrdio da “su svi neboderi u Sarajevu izgrađeni na srpskoj zemlji.“ I srpski poslanici su na toj sjednici govorili kako je i zgrada Skupštine izgrađena na srpskom groblju. Pored toga, neki su poslanici upadali u riječ, govoreći da je “čisti mazohizam zadržavanje Brozovih granica.“

Referendum je zakazan i, pod međunarodnom kontrolom, Evropske zajednice i drugih međunarodnih institucija i organizacija, održan 29. februara i 1. marta 1992.

U uslovima praktične okupacije zemlje, postignute povećanjem gustine posjedanja (od) JNA i ilegalno naoružanih srpskih oružanih formacija, odbijanja opština u kojima je “saoizacija” bila dovršena da učestvuju u pripremama i organizaciji referenduma, te pokušaja redefinisanja referendumskog pitanja za nezavisnost Bosne i Hercegovine od strane Hrvatske demokratske zajednice za Bosnu i Hercegovinu (tzv. livanjsko pitanje) ^[9] i drugih organizovanih oblika destrukcije Bosne i Hercegovine, izvršen značajan pritisak na birače. Na referendum se od 3,253.847 upisanih glasača, uprkos opstrukciji i pritisku Srpske demokratske stranke Bosne i Hercegovine i uspostavljenih nelegalnih organa “Republike Srpske Bosne i Hercegovine” u značajnom broju opština, odazvalo 2,073.568 ili 64,31 odsto ukupnog biračkog tijela. Pozitivan odgovor na referendumsko pitanje (za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine - Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive) dalo je 2,061.932 ili 63,95 odsto od potencijalnog broja glasača, odnosno 99,44 odsto od broja glasača koji su pristupili referendumskom izjašnjavanju (protiv referendumskog pitanja je bilo svega 6.037 birača ili 0,19 odsto glasačkog tijela Bosne i Hercegovine. ^[10]

Nakon Referenduma i dužih konsultacija sa saveznicima Evropska zajednica je 6. aprila 1992. priznala nezavisnost i suverenitet Republike Bosne i Hercegovine, a sutradan su to učinile i Sjedinjene Američke Države. Bosna i Hercegovina je 22. maja primljena u članstvo OUN-a. Time je Bosna i Hercegovina, u skladu sa historijskim činjenicama hiljadugodišnjeg postojanja bosanske države, njene antifašističke borbe, demokratskih odluka ZAVNOBiH-a i AVNOJ-a i prosperitetnog socijalističkog razvoja, međunarodno priznata i stekla potpunu državnu suverenost i međunarodno-pravni subjektivitet. Političko-administrativne granice Republike Bosne i Hercegovine, kao jedne od šest federalnih jedinica SFRJ, postale su međunarodne državne granice.

Ignorišući rezultate Haške konferencije o Jugoslaviji u uslovima tihe okupacije Bosne i Hercegovine, izgrađeni nelegalni aparat još neproglašene Savezne Republike Jugoslavije, koji je u početku imao pet “srpskih autonomnih oblasti”, sa tridesetak opština, koje su imale srpsku većinu i u kojima je SDS preuzela vlast, uporno je radio na formiranju “Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” i širenju njenog prostora na što veći broj “srpskih naselja” u opštinama sa nesrpskom većinom, kako bi se u razgovorima sa Tuđmanom o podjeli Bosne i Hercegovine osigurala bolja pozicija.

Rukovodstvo Velikosrpskog pokreta je, u cilju da preduhitri Briselskom deklaracijom od 17. decembra 1991. naloženi referednum, svojim petokolonaškim ispostavama u Bosni i Hercegovini naredilo da do srpske nove 1992. godine proklamuju federalnu jedinicu u sastavu “savezne države Jugoslavije”. Stoga je tzv. Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, na svom Trećem zasjedanju, održanom 21. decembra 1991, donijela “Odluku da se pristupi formiranju Republike Srpske Bosne i Hercegovine”, kao “federalne jedinice u sastavu savezne države Jugoslavije” . Usvojen je stav da će se “Republika srpske Bosne i Hercegovine” “formirati”, u skladu sa rezultatima plebiscita srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, najkasnije do srpske nove 1992. godine. Sve aktivnosti na formiranju srpske paradržave predviđeno je da sprovedu organi “Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini”.

Usvajanjem “odluke” o započinjanju priprema za formiranje “srpske republike Bosne i Hercegovine”, donesena je odluka o pristajanju na formiranje “zajedničke države srpskog naroda”, odnosno “Velike Srbije” . Tim prije, jer je, prema ocjeni Izvršnog odbora Srpske demokratske stranke Bosne i Hercegovine, od 19. februara 1992, “mjesto Republike srpskog naroda BiH u zajedničkoj državi srpskog naroda ...”.

Na Petom zasjedanju, održanom 9. januara 1992, “Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini” je usvojila “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” kao posljednji akt u pripremi za formiranje “Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” kao federalne jedinice susjedne države. Tim nelegalnim aktom, koji je stupio na snagu odmah, istog dana - 9. januara, je “na područjima srpskih autonomnih regija i oblasti i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini” proglašena “Srpska republika Bosna i Hercegovina”, “kao federalna jedinica u sastavu savezne države Jugoslavije”. Tako je ta kolaboracionistička tvorevina formirana kao federalna jedinica zajedničke države srpskog naroda, koja je postojala od 3. oktobra 1991.

Na osnovu Deklaracije o proglašenju “Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine”, “Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini”, pod predsjedavanjem zločinca Momčila Krajišnika, je na sjednici, održanoj 28. februara 1992, tj, neposredno uoči referenduma za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, donijela “Odluku o proglašenju Ustava Srpske Republike Bosne i Hercegovine”. ^[11]

Donošenjem “Deklaracije o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” i “Odluke o proglašenju Ustava srpske Republike Bosne i Hercegovine” konstituisana je kolaboracionistička država velikosrpskog agresora u Bosni i Hercegovini, kao federalna jedinica “u sastavu savezne države Jugoslavije”.

Antibosanska i antibošnjačka kampanja i retorika je na pravi način odslikavala velikosrpske genocidne namjere i planove. Karadžić je prije referenduma građana za nezavisnost Republike, otvoreno iznio, da je njegov cilj – uspostavljanje Velike Srbije. On je, u jednom intervjuu, objavljenom u januaru 1992, na pitanje šta je srpska strategija, izjavio: “Nema više povlačenja. Borićemo se“ sve “dok ne postignemo Karađorđev cilj – ujedinjenje svih Srba i dok ne dovršimo borbu“. S tim u vezi, Karadžić je istoga mjeseca izjavio: “Nema povratka na jedinstvenu BiH. Došlo je vrijeme da se srpski narod organizuje kao cjelina, ne gledajući na administrativne (postojeće) granice“.

Radovan Karadžić je kod prosječnog Srbina stvarao osjećaj da se on ne bori samo za svoju vlastitu naciju, već i za dobro čitavog Zapada. On je „uvjeravao“ javnost da su Srbi “branili Evropu od islama još prije 600 godina... Mi ponovo branimo Evropu od Njemačke i od islamskog fundamentalizma“.

Sredinom februara 1992, suočavajući se sa referendumom o nezavisnoj i suverenoj Bosni i Hercegovini i mogućnošću njenog međunarodnog priznanja, Radovan Karadžić je otvoreno izjavio da su srpski kolaboracionisti “sačinili odlične pripreme ... Srbi su razvili razuman program za punu kontrolu nad teritorijama gdje oni čine etničku većinu”. Ustvari, zločinačke namjere rukovodstva petokolonaške Srpske demokratske stranke Bosne i Hercegovine bile su mnogo šire i uključivale su i teritorije u kojima su Srbi bili u manjini. Stoga je preuzimanje potpune “kontrole” u opštinama bio prioritet djelovanja tog rukovodstva u februaru i martu 1992, o čemu je Karadžić izadavao naredbe.

*****
Uoči referenduma za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu JNA je, pod izgovorom izvođenja vojnih vježbi, zauzela sve strateške položaje, zaposjela vitalne objekte oko gradova i naselja, potpuno kontrolišući sve važnije komunikacije (raskrsnice i željezničke čvorove) i objekte, čime je izvršila blokadu cjelokupnog saobraćaja između gradova i naseljenih mjesta. Istovremeno, JNA je ukopavala artiljerijsko naoružanje, postavljala mitraljeska gnijezda i straže, pravila fortifikacijske linije na svim strateškim mjestima oko gradova, izmještala vojnike i glavninu teškog naoružanja iz kasarni, dovlačila novo naoružanje, gorivo, municiju i druga materijalno-tehnička sredstva, te masovno mobilisala srpsko stanovništvo.

Komanda 2. vojne oblasti JNA u Sarajevu^[12] je, imajući u vidu činjenicu da su “rukovodstvo srpskog naroda i Srbi u cjelini spremni za rat”, kao i “opciju da će uskoro Bosna i Hercegovina biti priznata kao država”, u toku sprovođenja referenduma za samostalnu, nezavisnu i suverenu državu Bosnu i Hercegovinu (u noći između 29. februara i 1. marta 1992.) organizirala barikade. Te aktivnosti neposredno je organizirala i koordinirala JNA (uglavnom visoki oficiri KOS-a). Tako je 1. marta 1992. u suštini započela opsada Sarajeva, kada je, nakon zatvaranja glasačkih mjesta o referendumu za nezavisnu i suverenu Bosnu i Hercegovinu, Komanda 2. vojne oblasti JNA, u saradnji sa Srpskom Demokratskom Strankom Bosne i Hercegovine, postavila barikade u i oko Sarajeva. Uoči i prilikom postavljanja barikada u Sarajevu (29. februar - 2. mart), iz kasarne u Lukavici su, uz odobrenje i znanje Komande 2. vojne oblasti, u vremenu od 1. do 4. marta iznesene ogromne količine naoružanja, municije, opreme, hrane, sanitetskog i drugog materijala i sredstava, te podijeljene srpskom stanovništvu Tilave, Vojkovića, Ilidže, Vraca, Lukavice i drugih sarajevskih naselja. U dijeljenju oružja i municije pripadnicima srpske nacionalnosti u Lukavici učestvovao je, između ostalih, i generalpukovnik Milutin Kukanjac, komandant 2. vojne oblasti.

Poslije referenduma za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu jedinice JNA su na čitavom prostoru Bosne i Hercegovine, prema strogo povjerljivim dokumentima JNA (“VOJNA TAJNA”) “obezbjeđivale” “važnije komunikacije i objekte, a blokirale su i glavne punktove na ulazu i izlazu u Sarajevo… Jedinice Kninskog, Bilećkog i Podgoričkog korpusa uspješno izvode b/d” /borbena dejstva - prim. S. Č./. ^[13]

*****
Velikosprski pokret i JNA u cjelini bili su iznenađeni rezultatom Referenduma i još više međunarodnim priznanjem Republike Bosne i Hercegovine. U tom trenutku država Bosna i Hercegovina, osim policije i nešto mobilisanih sastava rezervne policije, te komandne i mobilizacijske infrastrukture Teritorijalne odbrane, nije imala oružanih snaga. Većina njenih građana, kako su događaji pokazali, bila je i u tim teškim uslovima spremna za odbranu. Teškoće su prevazilažene mobilizacijom opštinskih jedinica Teritorijalne odbrane i samoorganizovanim grupama neposredno ugroženih građana.

Nakon proglašenja Savezne Republike Jugoslavije, početkom maja 1992, nastavljen je zajednički nastup dvije susjedne države na destrukciji, okupaciji i likvidaciji Bosne i Hercegovine. Naime, voljom svog šefa države dotadašnja žrtva velikosrpske agresije, Republika Hrvatska se, u skladu sa hrvatskim velikodržavnim projektom i dogovorima u Karađorđevu između Miloševića i Tuđmana (26. mart 1991.), te osvajačkim ratom za teritorije (za “životni prostor”), već poslije prvih razgovora i dogovora o prekidu oružanog sukoba sa Srbijom, u jesen 1991. uključila, ne samo u razgradnju i podjelu susjedne Bosne i Hercegovine (formiranjem “hrvatskih zajednica”, posebno Hrvatske zajednice Herceg-Bosna, radi obavljanja kolaboracionističke funkcije, izdvajanja iz Republike Bosne i Hercegovine i priključenja Republici Hrvatskoj, a u cilju formiranja “zajedničke hrvatske države”), nego i u okupaciju njenih dijelova, te dogovore o prepuštanju Bosanske posavine Miloševiću za njegovu (preventivnu) evakuaciju Srba iz zapadne Slavonije i dogovorena razgraničenja, uz povremena borbena dejstva, na Kupreškoj visoravni i dolini Neretve.

*****
Najkrupnije osvajačke operacije u toku agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu izvedene su, uglavnom, u proljeće i ljeto 1992, zatim sredinom 1993. i jula 1995. U tom su periodu Jugoslovenska narodna armija Vojska Jugoslavije i Hrvatska vojska, te njihove kolaboracionističke formacije, zauzele i okupirale najveći dio istočne i sjeverne Bosne, istočnu i zapadnu Hercegovinu, najveći dio Bosanske krajine i dijelove centralne Bosne. Teške odbrambene borbe su vođene za Bosanski Brod, Zvornik, Brčko, Gradačac, Jajce, Maglaj, Sarajevo, Tuzlu, Goražde, Mostar i druge gradove. Do sredine ljeta 1992. velikosrpski agresor je okupirao gotovo dvije trećine Republike, te uspostavio i učvrstio tzv. Posavski koridor. Uporedo sa tim, Hrvatska vojska je na “južnom vojištu” učvrstila uspostavljenu hrvatsku vlast, a Bosansku posavinu prepustila srpskom okupatoru.

U svim okupiranim mjestima i gradovima u opsadi, posebno na području istočne i sjeverne Bosne, kao i Bosanske krajine, nad Bošnjacima je izvršen genocid, uključujući i na području sigurne zone Ujedinjenih nacija Srebrenice, jula 1995.

Bosna i Hercegovina nije bila spremna za odbranu. Smanjena je i razoružana Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine; vlast Republike bila je uveliko destruisana; JNA je, od antifašističke i multietničke, “transformisana” u velikosrpsku vojsku; utvrđeni su metodi, mehanizmi i postupci planiranja i pripremanja zločina; postignut je (u Karađorđevu) načelan dogovor o uništenju Bosne i Hercegovine (Pakt Milošević – Tuđman, 26. mart 1991.); omeđavane granice Velike Srbije i Velike Hrvatske; organizovana je i naoružana peta kolona (velikosrpska i velikohrvatska) susjednih država u Bosni i Hercegovini; komandovanje na okupiranim teritorijama objedinjeno u rukama šefova susjednih država - okupacionih sila; zauzete su polazne pozicije za agresiju i druge zločinačke aktivnosti, uključujući i genocid nad Bošnjacima i dr.

Mobilisani rezervni sastavi policije i samoorganizovane grupe patriota pružile su prvi otpor i omogućili da se, na osnovama referenduma za suverenu i nezavisnu BiH i međunarodnog priznanja, te Platforme za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima, kao najšireg okvira okupljanja svih patriotskih snaga, pod rukovodstvom Štaba teritorijalne odbrane Republike Bosne i Hercegovine, okupe značajne, ali slabo naoružane snage. Ove snage su u toku ljeta 1992. prerasle u Armiju Republike Bosne i Hercegovine, koja je konstantno narastala, ali ostala nedovoljno naoružana. Od početnih četa, bataljona, odreda i grupa Armija Republike Bosne i Hercegovine je transformisana u brigade i korpuse, ali su njene jedinice ostale vezane za određene teritorije. Pored centralne slobodne teritorije bilo je više odvojenih slobodnih enklava. Do naoružanja se teško dolazilo, uglavnom plijenom od agresorâ i njihovih kolaboracionista.

U toku odbrambenog rata Republika Bosna i Hercegovina se odbranila od brutalne velikosrpske i velikohrvatske agresije, u koju su, kao saveznici ili kolaboracionisti, bili uključeni i neki pripadnici sva tri njena naroda, radi pravdanja agresije i zločina, što uostalom redovno čine fašistoidni režimi.

Odbrambeni rat je vođen prvenstveno vlastitim snagama i sredstvima i u uslovima koji su se graničili sa nemogućim. Zemlja je prvo bila razoružana, pa okupirana i na njenoj trećini izgrađen efektivan okupacioni aparat. Njegovo vojno obezbjeđenje u početku je vršila glavnina Jugoslovenske narodne armije. Kao i u Narodnooslobodilačkom ratu, 1941.-1945. godine, početak je bio veoma težak: raspoloživo, zaplijenjeno, u primitivnim radionicama izrađeno, i ponešto za skupe pare nabavljeno, oružje i municija daleko je premašeno brojem dobrovoljaca, pa ih se i po nekoliko služilo jednom puškom.

Dugotrajnim naporima, konstelacija odnosa u zemlji i svijetu se ipak promijenila. Iako svedene na manje od 30% ukupne državne površine i međusobno izolirane, slobodne teritorije su nekako konsolidovane.

Odbrambeni rat je u ljeto 1995. bio na pragu potpunog uspjeha, baš zato što je bio odbrambeni, što nije težio osvajanju tuđih teritorija, nego samo za odbranu svojih teritorija i svoje suverene, međunarodno priznate države. Približavanje tom završnom uspjehu bilo je, međutim, vrlo mučno i dugotrajno, ostvarivalo se iscrpljujući i posljednje atome snage i naroda i Armije. Kad je završni uspjeh bio na pomolu zaustavljen je Dejtonskim mirovnim sporazumom, koji je legalizirao osvajački rat protiv Republike Bosne i Hercegovine i genocid nad Bošnjacima, te nametnuo rješenja koja nisu u skladu sa međunarodnim demokratskim standardima.

Evropska zajednica, Ujedinjene nacije i međunarodna zajednica, iako su prihvatili rezultate referenduma za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu i međunarodno je priznali, nažalost, nisu zaštitili Republiku Bosnu i Hercegovinu - svoju članicu, žrtvu oružane agresije i genocida. Umjesto toga, Vijeće sigurnosti, nažalost, služeći interesima velikih sila, ne samo što je propustilo da brani Bosnu, već joj je uskratilo neotuđivo pravo da se brani od agresije i genocida. Žrtve genocida (Bošnjaci) su, nažalost, zbog svoje nacionalne, etničke i vjerske pripadnosti, bile lišene prava na samoodbranu embargom na oružje (25. septembar 1991.). Nametnut (SFR) Jugoslaviji, a ne Republici Bosni i Hercegovini, embargo je bio nezakonit i bez pravne snage, jer je lišio jednu suverenu zemlju, članicu UN-a, njenog prirodnog prava na samoodbranu. Ipak, Bosna i Hercegovina je opstala zahvaljujući hrabrom otporu njenih antifašista branilaca, vođenom na temelju stečenog suvereniteta i nezavisnosti 1992.

Fussnote:
^*]Tekst je, uglavnom, nastao na osnovu rezultata naučnog istraživanja autora. Detaljnije o tome vidi njegovu dvotomnu studiju AGRESIJA NA REPUBLIKU BOSNU I HERCEGOVINU - planiranje, pripremanje, izvođenje, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu - Kult B, Sarajevo 2004.
^1] ICTY, PRETRESNO VIJEĆE, TUŽILAC PROTIV SLOBODANA MILOŠEVIĆA, ODLUKA PO PRIJEDLOGU ZA DONOŠENJE OSLOBAĐAJUĆE PRESUDE, 16. juni 2004, paragraf 240-MILOŠEVIĆU DOKAZAN GENOCID U BOSNI; Međupresuda Haškog tribunala od 16. juna 2004, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava, Sarajevo 2007, str. 143.
^2] Gojko Đogo je podržao Karadžićevu genocidnu namjeru prema Bošnjacima i ohrabrio ga u toj namjeri ( “… Pa ja mislim … treba /ih/ stući”), gdje će biti “krvi do kolena” . Naime, on je u telefonskom razgovoru podržao genocidnu namjeru protiv Bošnjaka, kao i politiku “čišćenja” u Republici Hrvatskoj. S tim u vezi, on je zastupao tezu o izbijanju, posjedanju i utvrđivanju zapadne granice zamišljene (zacrtane) Velike Srbije ( “… Znaš šta ja mislim? Ja, pravo da ti kažem, mislim da mi moramo što pre izbiti, manje-više su izbili, ako ovo, čim sruše ovo, oni su stigli do Osjeka, zacrtali gore Dravom, stigli na Kupu, nek’ tamo stanu kod Karlovca, i to je manje-više zacrtan put, sad treba utvrditi”). Đogo je tada otvoreno iznio i genocidnu namjeru prema Hrvatima u Republici Hrvatskoj, izjavivši da “… gore sjeverno od dubrovačke reke, to treba pobiti, sve pobiti”. Tu politiku i praksu je podržao i Radovan Karadžić (“Dani”, 19. mart 2010, str. 38-45).
^3]ICTY, Predmet: Br. IT-02-54-T, paragraf 53, 61 i 200, nap. 400; ICTY, TUŽILAC PROTIV RADOVANA KARADŽIĆA, PRETRESNO VIJEĆE, Uvodna riječ Tužioca 28. oktobra 2009.; S. Čekić, AGRESIJA NA REPUBLIKU BOSNU I HERCEGOVINU - planiranje, pripremanje, izvođenje, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti - Kult B, Sarajevo 2004, knj. 1, str. 496-497. Tom je prilikom Karadžić rekao i sljedeće: “Broj Srba će biti reduciran, a Hrvati će biti jedini koji će profitirati, pošto će oni sačuvati njihove opštine” (Isto).
^4] Isto, paragraf 688. Te genocidne namjere prema Bošnjacima Radovan Karadžić je ponovio i u razgovoru sa Momčilom Mandićem (“Dani”, 14. februar 2003, str. 43).
^5] S. Čekić, nav. dj., str. 504; L. Silber-A. Litl, SMRT JUGOSLAVIJE, Beograd 1996, str. 241-242; N. Cigar, GENOCID U BOSNI - POLITIKA “ETNIČKOG ČIŠĆENJA”, Sarajevo 1998, str. 47-48.
^6] ICTY, PRETRESNO VIJEĆE, TUŽILAC PROTIV SLOBODANA MILOŠEVIĆA, ODLUKA PO PRIJEDLOGU ZA DONOŠENJE OSLOBAĐAJUĆE PRESUDE, 16. juni 2004, paragraf 241-MILOŠEVIĆU DOKAZAN GENOCID U BOSNI; Međupresuda Haškog tribunala od 16. juna 2004, Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava, Sarajevo 2007, str. 143.
^7]ICTY, Predmet: Br. IT-02-54-T, paragraf 689, nap. 1388; S. Čekić, nav. dj., knj. 1, str. 494; S. Čekić, ZLOČINI NA TRŽNICI MARKALE JEDAN OD NAJTUŽNIJIH DANA U HISTORIJI SARAJEVA, Korak, br.14/2009, str. 62.
^8] S. Čekić, nav. dj., str. 494.
^9] Na sastanku Središnjeg odbora Hrvatske demokratske zajednice Bosne i Hercegovine u Livnu, 9. februara 1992. “gotovo jednoglasno” je zaključeno da je “preformulirano referendumsko pitanje uslov za izlazak članova i simpatizera HDZ na glasališta”. Livanjsko pitanje u odnosu na Odluku o referendumu Skupštine Bosne i Hercegovine se razlikovalo u dvije bitne tačke. Iz “skupštinskog pitanja” je izbačena kategorija građana, a narodi su promovirani u suverene na njihovim “nacionalnim područjima (kantonima)”. To je značilo radikalno odustajanje u odnosu na Mišljenje (Izvještaj) Badinterove komisije i same preporuke Evropske zajednice u vezi sa održavanjem referenduma u Bosni i Hercegovini.
Taj prijedlog HDZ o referendumskom pitanju unio je zabunu među bosansko-hercegovačkim Hrvatima (Visoko, …).
^10] Najuticajniji dio hrvatske inteligencije i rukovodstvo katoličke crkve u Bosni i Hercegovini podržali su referendum i glasanje za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu. Nadbiskupija katoličke crkve u Bosni i Hercegovini, shvatajući da je podjelom Bosne i Hercegovine ugrožen i njen opstanak, preporučila je vjernicima da glasaju za nezavisnost i time osigurala ispunjenje uslova Evropske zajednice za nezavisnost Bosne i Hercegovine. U tome je značajnu ulogu odigrao i Stipe Mesić koji je uoči održavanja referenduma – 27. februara 1992. u razgovoru sa novinarima izjavio da bosansko-hercegovački Hrvati trebaju izaći na referendum i izjasniti se za nezavisnost Bosne i Hercegovine.
Za Tuđmana je izlazak Hrvata na referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine, kao i njeno priznanje od Republike Hrvatske, bila iznuđena nužnost: “… smo na primjeru Bosne i Hercegovine, također, izbjegli zamku da i mi budemo proglašeni agresorima, razumijete, da /mi Hrvati/ nismo išli na referendumu, da se nismo izjasnili za samostalnu Bosnu bili bismo proglašeni, bili bi u položaju Srbije”.
^11] Pored toga, taj nelegalni organ je tog istog dana donio više zakona o formiranju svih važnih tijela kolaboracionističke Republike Srpske: Zakon o Vladi, Zakon o državnoj upravi, Zakon o narodnoj odbrani, Zakon o unutrašnjim poslovima, Zakon o javnom informisanju, Zakon o narodnoj banci, Zakon o službi za platni promet i finansijsku kontrolu, Zakon o javnim prihodima i javnim rashodima i Odluku o osnivanju “Radio-televizije srpskog naroda Bosne i Hercegovine”. Kasnije su donesena i druga brojna zakonska akta, te istovremeno imenovan i aparat “državne” administracije.
^12]2. vojna oblast je formirana (10. januara 1992.) da osigura rukovođenje i komandovanje jedinicama, ustanovama i komandama JNA na području Bosne i Hercegovine i okupiranih dijelova Republike Hrvatske, u cilju efektivnije okupacije Bosne i Hercegovine i držanja pod okupacijom jedne trećine Republike Hrvatske. Njeno je formiranje pokazalo nastojanje Velikosrpskog pokreta da formira etnički čistu srpsku državu, izlazeći na zapadne granice Velike Srbije (realizacija plana RAM).
^13] Raspoloživi izvori pouzdano pokazuju da je JNA, na osnovu direktiva i smjernica najvišeg vojnog rukovodstva SFRJ i državnog i političkog rukovodstva Srbije, i lično Slobodana Miloševića, uz neposrednu podršku Srpske demokratske stranke, formirala i vojno organizovala brojne srpske oružane formacije u Bosni i Hercegovini. Obučavala ih je i popunjavala starješinskim kadrom, naoružanjem, municijom, opremom i drugim sredstvima JNA, povezala ih sa komandama jedinica i ustanova JNA u zoni njihove odgovornosti, obezbjeđivala mobilizaciju na područjima gdje je većinsko srpsko stanovništvo i dr. Sve su te jedinice bile pod komandom JNA, odnosno Vojske Jugoslavije.