Almir MEHONIĆ: Funkcije u bitnim ustanovama u sandžačkim opštinama biraju se u Beogradu, pa tako i sama struktura zaposlenih, počev od Načelnika i inspektora u policiji, direktora i šefova u Zavodima za zapošljavanje, Distribuciji, Pošti, Upravi prihoda, Centrima za socijalno, Bolnicama i Domovima zdravlja, inspektori za rad i radne odnose, i tako dalje, do u nedogled. Školstvo je takođe van domašaja lokalnih i regionalnih interesa. Školski programi, sadržaji, udžbenici, kreiraju se takođe u Beogradu.

Srbija i poslije 10 godina od petooktobarske revolucije, kada je zbačen sa vlasti Slobodan Milošević, nije mnogo odmakla u procesu decentralizacije zemlje. Tada je u samoj izbornoj platformi Demokratske opozicije Srbije, decentralizacija i regionalizacija države zauzimala visoko mjesto. U tom programu bilo je mjesta i za Sandžak. On je bio zamišljen kao zaseban region u u regionalizovanoj državi.

U godinama nakon 5. oktobra 2000. jedna po jedna stranka, članica DOS-a, odustajala je od priče o regionalizaciji Srbije. Naravno, ovo je najviše pogađalo najnerazvijenije regione, među kojima je Sandžak zauzimao prvo mjesto.

Kako je to izgledalo i izgleda na terenu?
Funkcije u bitnim ustanovama u sandžačkim opštinama biraju se u Beogradu, pa tako i sama struktura zaposlenih, počev od Načelnika i inspektora u policiji, direktora i šefova u Zavodima za zapošljavanje, Distribuciji, Pošti, Upravi prihoda, Centrima za socijalno, Bolnicama i Domovima zdravlja, inspektori za rad i radne odnose, i tako dalje, do u nedogled. Školstvo je takođe van domašaja lokalnih i regionalnih interesa. Školski programi, sadržaji, udžbenici, kreiraju se takođe u Beogradu.

Lokalna samouprava i lokalna vlast je svedena na formu. Pored par mjesta u opštinama i par direktorčića po domovima kultura, obdaništa i muzeja, lokalnim vlastima nije ostalo ništa. Lokalna vlastne ne samo da ne može uticati na ekonomski oporavak i razvoj , nego je izopštena od bilo kakvog upliva u običan život građana.

Ako ovome dodamo da svim vodotokovima, prirodnim resursima, šumama, prirodnim ljepotama, upravljaju Zavodi koji su po pravilu, za sandžačke opštine, izmještene ili u Kraljevo ili u Užice, dobijete odgovor zbog čega je Sandžak godinama najnerazvijenije područje u ovom dijelu Evrope.
Ovakvo uređenje je osnova ekonomske i nacionalne diskriminacije Sandžaka i Bošnjaka. Ne samo da su sandžačke džade najgore, a sandžačke opštine najnerazvijenije na prostoru bivše Jugoslavije, nego su i sandžačke škole zabranjene za sadržaje koji tretiraju bošnjačku historiju, kulturu, književnost.

Daleko od utucaja lokalnog stanovništva, sve republičke ustanove koje imaju svoje ispostave po sandžačkim gradovima, su nedostupne za Bošnjake. Iako zakoni Srbije kažu da u tim ustanovama nacionalna struktura zaposlenih mora odražavati nacionalnu strukturu gradjana u toj opštini, Bošnjaci su zaposleni u procentu statističke greške. Da ne ulazimo u to da je i taj mali broj zaposlenih uglavnom iz reda poltrona sa bošnjačkim imenima.

Zbog svega navedenog, autonomija Sandžaka je neminovnost koja je jedini zaštitni okvir za opstanak Bošnjaka, kako ekonomski , tako i duhovni. Upravo autonomija bi značila da sve gore navedene stvari se ne mogu dešavati daleko od očiju građana Sandžaka.

Ali ne samo to, autonomija bi značila i ubiranje određenih poreza, ali i obavezu države da određeni procenat od investicija i donacija usmjeri u sandžačke gradove. Srbija je od 5. oktobra 2000. godine do danas dobila na milione donacija, ali se u Sandžaku niko ne može sjetiti niti jedne značajnije investicije u poslijednjih 10 godina.

Zbog toga bi autonomija bila okvir zaštite interesa Sandžaklija. To je i razlog što autonomija ima toliku podršku, iako se na sve načine pokušava anatemisati.

Svi sadašnji i svi budući problemi u Sandžaku su nastali nerješavanjem njegovog statusa. Zato je status Sandžaka pitanje svih pitanja i zato priča o autonomiji ne treba da bude srestvo, već cilj naše borbe.