Autor Hasan Paloš i naslovnica romana „Hronika starog luga“

Rijetkost je da intelektualac u 70-toj (sedamdesetoj) godini života napiše „prvo književno djelo, pa roman“. Fenomen je da isti intelekt po profesionalnoj vokaciji „siđe u zrele godine“ kao inženjer, bez bilo kakve prije toga napisane književne riječi. To je Hasan Paloš rođen u Raincima Donjim-Kalesija, juna 1949. Ograničen ideologijom književni vokabular isprazno-ateistički bi rekao „čudni su putevi Gospodnji“. To su oni u književnosti čiji roman piše život konzumentu svojom fikcijom a piščevom autorefleksijom na prostor i vrijeme. Paloš je dokazao da „život piše romane“ i da književno umjetničko djelo treba da bude „spomenik jednom (turbulentnom)vremenu“ (recez. M. Đedović), određenog prostora.Ako se turbulencija vremena definiše kao brza promjena događaja sa lomovima događaja oko vododjelnice života i smrti,onda spomenik kao umjetničko ili književno umjetničko djelo čiji je ulazni input fikcija i ideologija za turbulenciju vremena, negira umjetnost.Kod Paloša nema fikcija nego istina.

Hasan Paloš je napravio književnoumjetnički spomenik Bošnjacima, (Halisijama), Sprečkog Polja čiji je ulazni input HISTORIJSKA ISTINA i autentičnost, motivisana književnom riječju autobiografske autorefleksije borbe protiv ZABORAVA. Roman je bošnjački krik istine i KNJIGA gorkog SMIJEHA PROTIV ZABORAVA. U njemu su stvarni događaji, stvarni likovi sa imenima koja nisu mijenjana, samo jedan lik, Harun, nosi ime autora.Paloš je dokazao da za univerzalnost književno-umjetničkog djela „nomina sunt odiosa“, jer i njih guta vrijeme ali su i bitna kao sredstvo dokaza historijske istine tj ako se događaji u vremenu historijske slike ,treba da suprostave fikciji i ideologiji u književnosti.Fikcija i ideologija u književnosti bošnjačkog okruženja i komšiluka kao i lažna historijska faktografija je generator turbulencije vremena i repeticije događaja i zla upravo nad Bošnjacima i Bosnom.

JUGOSLOVENIZAM U ROMANU: Njegov roman je faktografska slika i događaj bošnjačkog života od AU agresije do zadnje SH agresije.On jeste ograničen radnjom na jednom dijelu Bosne; ali istu sudbinu preživjeli su Bošnjaci Sandžaka, Krajine i Hercegovine,Posavine, Podrinja sa stradalništvom većih ili manjih razmjera za obrađenu kategoriju vremena historijskog događanja i bošnjačkog opstanka.Među rijetkima,svojom pojavom Paloš dokazuje i pokazuje koliko je potreban pravac Bošnjačko-bosanske književno-umjetničke faktografije ...... Zašto!!??...Pa upravo zato što je ovaj vremenski period HISTORIJSKI MUTAN, A POSEBNO DVA SISTEMA JUGOSLOVENIZMA-JUGOSLOVENSTVA sa zadatim cr(k)venim sociološko-ontološkim okvirom umjetnost pa i književne u službi sistema. Ideološka književnost je tako generator zla jer produkuje čuvare ideologije-sistema,(fašizam, komunizam,ideološki antifašizam ).Svi ovi sistemi počivaju na preuzimanju uloge Apsoluta-Svemogućeg odnosno predstavnika Apsoluta na Zemlji. Predstavnik Apsoluta, Svemogućeg, pojavio se PRVO u crkvenom nauku sa ekspanzionim ideološkim pravom na tuđi prostori život zasnovan na inverznom poimanju prostora kao dijela, (JUDINE) IZDAJE. Ovo pravo Predstavništva u ljudskom obliku je generiralo sukobe oko otimačine istog u navedene devijantne društvene forme aktuelnog tzv „evropskog“ - savremenog civilizacijskog dostignuća.Postoji jedan prostor u Evropi što se zove Bosna čiji temeljni narod nikada nije priznavao u svojoj duši i kulturološkom biću predstavnika Apsoluta na Zemlji u ljudskoj (pa i ideološkoj) formi. Zbog toga je vječito izložen i ovdje (i danas), oštrici niti provalije biološkog opstanka pa i identiteta. („Opet, ...samo ti Bošnjo ratuj, neznaš ni zbog čega, ni protiv koga a ni zbog čega“ kažu otprilike Paloševi likovi,ne vidjevši od svog vjersko-kulturološkog bića kao namjesnika na Zemlji koji ne remeti RED I POREDAK APSOLUTA. On se ponajbolje ocrtava kroz književni istiniti lik Hodže Sejfe koji pokušava da zaustavi ličnu odmazdu nekoliko sunarodnjaka „legionara“ za učinjeno lično- porodično zlo od četnika-Srba-terorista sa Raševa. (U romanu nedostaje kompletna istina, da je isti lik –ličnost Hodže po „oslobođenju“, bio osuđen na strijeljanje koja je kasnije preinačena u dugu robiju).

Palošev roman je samo vremenski mali ali bitni zrcalni dio luka historijskog točka drobilice mašinerije Bosni nametnute ideološke nakane izvan nje. Roman je historijskom faktografijom isječak dijela ideološke omče stradalništva. Paloš istinitom književnom faktografijom kao historijskom istinom autorefleksivno podmeće „klipove (istine) u zupčanike“, nametnute ideološko–vjerske lažne historije kroz život i sudbine Bošnjaka Sprečkog polja, sjeveroistočne Bosne. Paloševa književna riječ je anti(jugo)ideološka nadopuna i prostorno i vremenski romanima bošnjačke književno umjetničke faktografije.

Roman Hronika starog Luga nadopunjuje u književnosti Bosne onaj dio historijske faktografije koja slika kako je ukraden, porobljen, nestao, i ponovo rođen i „priznat“ ali sa Zelenom trakom oko rukava jedan temeljni autohtoni narod,od cr(k)vene ideologije jugoslovenstva. Roman je dokument o zgniječenom identitetu a i istina o onima koji ga periodično istrebljuju nacionalnim programom.
Ono što prof. dr. Atif Purivatra piše 1971. u historijskoj esejistici „Nacionalni i politički razvitak Muslimana“, između redova, stidljivo sa dozom od straha jugoideološkog SH anacionalizma; Paloš dopunjuje historijskim romanom književno umjetničkom historijskom faktografijom. Tako je njegov roman autorefleksija i percepcija o BOSNI I BOŠNJACIMA POTREBNE LUSTRACIJE JUGOIDEOLOGIJE kao generatora njihovog biološkog-fizičkog i duhovnog nestajanja i negiranja.
Sa te strane u aktuelnom trenutku pokazuje se da tzv. “akademska zajednica“ (bošnjačka i bosanska), nije dorasla nivou potrebe viđenja društvenog trenutka i vlastite egzistencije u njemu. Ta tzv „A. zajednica“ potrošila je VIŠEDECENIJSKO VRIJEME (Bosanskog) društava. “Bježeći“ od „politike“ ona nezna da je svako drušveno vrijeme, politika i političko vrijeme, ona nezna da politika može biti ideologija, i da samo historijska istina o (bosanskom), društvu je POLITIKA koja garantuje njegov opstanak....

Naime, kroz život porodičnog stabla Sulejmana Hukića od oca Atifa,Bošnjaka nestalog log vojnika AU Carevine, na ratištima a od Pijave,Soče,Galicije; čiji nišani već tonu u zemlju i zaborav mezarja Starog Luga, autor piše roman,odslikavši tri generacije stradalnika u stvaranju dva jugoslovenstva, Kraljevog i Titinog.Istinom romana Paloš nam autorefleksijom bez krajnje namjere kazuje ŠTA JE Bošnjacima JUGOSLOVENSTVO....On slika i život i događaje i treće generacije Bošnjaka rođene u titoizmu bez naznaka ponovnog generacijskog stradalništva iz komšiluka i susjedstva,računajući da taj dio vremena svi znamo.
Oko ovog porodičnog stabla Sulejmana Jarca (na)zvanog kasnije i Tito,život-roman uvezuje i niz ostalih porodičnih stabala čija imena autor nije ni mijenjao odslikavši radnju i događaje među postojećim geografskim toponimima, tako da stvarnost opisana u romanu čini jednu pitku priču bez lomova mozaika-poglavlja. Pisac ne boluje od stereotipske forme djela, jer mu je cilj suština, tj. istina o zgniječenom narodu. Ona je u svakoj radnji i iskazu pojedinca kao kolektiviteta.
Tu je historijski zapis romanom o životu posljednjih begova i njihovim potomaka Sprečkog polja ali realno bez (jugo)ideološko-sociološkog antagonizma.Kod tih begova su najamici Bošnjaci- bezemljaši, a i begovi nisu ništa više do organizatori proizvodnje. Pa ipak oni su bili prvi na udaru hajdučije onih, odozgo, sa brda Raševa sa kojeg se vidjela skoro čitava Dolina.
Pored Apisa, osnivača komitsko-četničke organizacije, čiji je cilj kontrola srpstva nad i među Srbima Kraljevine SHS; na Raševu je bio i kontraverzni Mustafa Golubić („Turčin“-poturica među četnicima), treći čovek u Apisovoj organizaciji Crna ruka, poslije Voje Tankosića i agent III –Staljinove internacionale po rasulu i kapitulaciji SHS Kraljevine. (Historijska istina u romanu).Romanom je osvijetljen historijski ovaj prostor sjeverno istočne Bosne od hajdučije sa Raševa, Novice i Milana (Aleksića), kasnije poručnika četničke garde Voje Tankosića Apisovog prvog „čoveka“ pa sve do redefinisanja srpskohrvatskog jugoslovenstva u planu uništenja i podjele Bosne po slabljennju titoizma. Kroz historijsko, skoro pa porodično stablo istinitih likova sa Raševa, nekima nisu mijenjana ni imena, Paloš je u kroz jugoslovenske prevrate društvenih oblika sistema od Balkanskih ratova, atentata planiranog na Cara Josepha izvršenog kasnije na Franzu Ferdinandu, uspostave i loma Kraljevine SHS, okupacije Bosne od NDH do uspostave i zamiranja jugoslovenstva-titoizma, pokazao književnom riječju dvije bitne stvari.
Prva je, lice i naličje generacijskog vjekovnog ideološkog dželata Bosne i Bošnjaka i njihovo preživljavanje.
“U školi se učila teorija, u ratu sve praksa. Morali smo znati Gorski Vijenac napamet .To je naše drugo Sveto pismo. Treba očistiti sve Turke i poturice što zaudaraju na veru Muhamedovu“ je nacionalna vodilja onih sa Raševa.
Druga bitna stvar u Paloševoj književnosti je književna tema Davičovska da pri uspostavi i lomu društvenog sistema uvijek „govna isplivaju na površinu“. Da nije tako bar bi do danas bosanska tj Bošnjačka tzv akademska zajednica imala stav o srpskom-(jugoslovenskom) Mein kamfu, kao Ideološkoj platformi Jugoslovenstva u nestanku Bosne i Bošnjaka....Njegošev Vijenac je bio u temelju titoizma.... Zato je egzistirao taj sistem dok nije nadošla voda cr(k)vene književnoideološke šizofrenije konzumenta... Hajdučija kao (jugo)ideološki šizofreni narativ pojma za slobodu dobija ime i prezime u Paloševom romanu. Ona je znak terora i njegovih posljedica.
Onima sa brda, Raševa smetala je i „turska odanost“; AU Carevini ,SHS Kraljevini kao što im je smetala „odanost“ okupaciji od NDH.Odanost titoizmu Bošnjaka je fenomen koji nije analiziran kao uzrok već kao fakat.
Prvi puta u bošnjačkoj književnosti nazire se preko istinitih historijskih događaja ispravno rehabilitirajuće POTREBNO HISTORIJSKI gledište o Muslimanskoj legiji, Muslimanskoj miliciji kao potrebi poluvojnog lokalnog organizovanja preventivne zaštite od četničko-srpskog ideološkog nauma, zuluma i hajdučkog terora. Legionar Hadžiefendić u romanu nije fašista a i historijski je tako; (kao i ini bošnjački Miljkovići, Hasići...). Pola tzv NOB, do 1943. su kasnije „zaslužni ustanici i antifašist“, oni koji su ustali „za Kralja i otadžbinu sa verom u boga“ i izvršili pokolje „turaka“ kompletnog Podrinja i Jugoistočne Bosne a i u drugim mjestima Bosne pod okupacijom NDH.Slika TITOIZMA u ROMANU je historijsko književno-umjetničko platno o Bosni i Bošnjacima uopšte. Anestezirani titoizmom Bošnjaci i danas (ne)znaju ništa o sebi a što bi trebalo znati radi projekcije BUDUĆNOSTI i opstanka. Književnik je uspio (prvi u bošnjačkoj književnosti ) odslikati još pogubniji sistem otimačine bošnjačkog životnog prostora tzv „agrarnim reformama“ kao nastavak stogodišnje socijalne pravednosti austrougarskih i kraljevskih.(Historijski; sa titoizmom svedeno je na 23%; 90% vlasništva Bošnjaka od 1910 g. –po AU popisu).Većina to Bošnjaka (ne)zna, ni u samoproglašenoj bošnjačkoj „eliti“.
Palošev roman piše život zgniječenog nepostojećeg naroda u sistemu, gdje Apsolut preko predstavnika crkvenog Apsoluta pomjeren i izmješten u Crvenog Apsoluta.Crveni Apsolut,Otac i Sin svih naših naroda vladao je Svetim duhom zasnovanom na IZDAJI u koju se mogla ukomponovati ideološki Judina izdaja apsoluta CRKVENOG predstavnika.(Srpski i pa i hrvatski jugoslovenizam šizofrenijom naciona-fašizmom i slamizaciju ovih prostora percipira kao formu JUDINE VJERSKE IZDAJE).Dio instrumentalizacije vjerske šizofrenije zamijenjena je drugom, opasnijom po nepriznat narod po tom zajedničkom Crvenom Ocu i Sinu („svih naših naroda“) i njegovom svetom duhu . Po tom Ocu i sinu i svetom duhu Bošnjaci su nosili teret Crkvene Izdaje.Otac i sin je preko Svetog duha vidio i znao sve.On je bio sveprisutan i stvaraoc svega.Pa i historije, a ona je počinjala s njim i sa njegovim. Svi su 1945 stvorili Njega;On je stvorio sve i svima je bio Otac , osim narodu Sulejmana Hukića. On je tu kao nečija,(historijska) grješka, grješka izdaje, historijske - CRKVENE,čija patnja i stradanje samo uvećava stabilnost stuba Svetog duha ( jugoideologije kao ideološkog antifašizma) ideloški oslonjenog na „vanjskog i unutarnjeg neprijatelja“. Hukićevi sunarodnjaci ,najčešće su po potrebi bili „vanjski“. a u kontinuitetu „unutarnji“,neprijatelji , posebno u književnosti Crvenog sistema. Crkveno i crveno nekrofilstvo su izjednačeni u traženju jugoideološkog neprijatelja iza koga je stajao on, božanstvo, faraon Tito Josip Broz. “CR(K)VENO BOGOOBOŽENJE“ u ljudskom OBLIKU, (i „BOGOOLIČENJE“) koje nije priznavalo Apsoluta, osim njega. Dotle je bilo poznato Crkveno „predstavništvo i posredništvo“ apsoluta na Zemlji.

Roman bez analize uzroka devijacije društvenog sistema sam po sebi je književno faktografsko posljedično platno života sa specifičnim humorom, ibreta do komike i tragikomike koja se sreće u bošnjačkoj faktografiji osvjetljavanja jugoslovenizma-titozma kao naknadne lustracije jugoideologije.Njegovi stradalnici-legionari u povjerenju poslije strijeljanja nekih iz „zarobljene „ grupe“,govore suštu istinu transformacije zla u Cr(k)veni; „ovi, (odozgo sa Raševa), kako zamijeniše kokarde petokrakom postadoše gori od četnika“.Radi pojašnjenja u okupiranoj od NDH Bosni sve što nije moglo biti po vojnom kriteriju mobilizirano u domobrane i ustaše , u „muslimana “ ostajalo je kući, obrađivalo zemlju prehranjivalo porodicu i bilo samoorganizovano u tzv“ muslimansku miliciju-legiju“, kao „dežurstvo“ od terora četnika,posebno noću.Većina njih nije imala ni pušku ni uniformu. Teror je samo promijenio (jugo)ideološku boju u romanu.Po uspostavi cr(k)venog jugoslovenizma sve ove samoorganizovane seoske straže su proglašavane fašističkim neprijateljem. Po društvenoj logici titoizma, tj. okupirani-zgniječeni-bezimeni narod nije trebalo da ima pravo ni na samozaštitu.Titoizam je Sistem u kojem žrtva i zločinac mijenjaju mjesta. Kulturološka nekrofilija mitomanskih kosovskih kostiju dobija drugu boju,crvenu, njoj su zbrajane i kosti žrtava bezimenog naroda koji je ubijan u ime ideologije CRKVENE izdaje. I u CRVENOM sistemu kao ideološkom antifašizmu ostaje uz CRKVENU još CRVENA.

.....U romanu je imenima i prezimenima odslikana struktura Cr(k)vene vlasti nad zgniječenim Sulejmanovim narodom;od lokalnog „Tite“ ,bivšeg četnika- teroriste, sada teologa sistema,sudije i milicionera do učitelja, a malo stariji čitaoci u svom dijelu Bosne naći će i poreznika i lugara-šumara. “Tito i titići“.... On(i) su izmislili i svu bezgrješnu pravdu ovog svijeta.Čak i Pravdu za Sulejmana Hukića nadimka Jarac koji je dobio u djetinjstvu zbog govorne mahane u dječijem pobjedničkom obračunu hrvanjem vršnjaka „sa Raševa“; čuvajući kao najamnik-bezemljaš stoku u porodici bez djece, a čiji je posjed i naslijedio. Sulejmanu (i njegovim sunarodnjacima) su u ime naroda i države uzeli (dušu) najbolje njive a imao je devetero djece. Deveto dijete (Titovo kumče), Bajro je (vjerovatno), zato na kraju romana stigao do Amerike. Sprečanska dolina u procesu „koljektivizacije“ je oduzeta da preživjeli fukarluk Crvene pravde Paloševi junaci su ljeti na kopanju repice, kukuruza, suncokreta u Slavoniji,Sremu.. U razrezanim obavezama po glavi muslimana u svinjskoj masti i svinjskom mesu, Cr(k)venog terora, prema Državi, Sulejmanova naroda profitirali su Srbi iz Jeginovog Luga .Sulejman Hukić-Jarac nije nigdje oko sebe vidio Titinu „Pravdu“. Otišao je sa sluđenom masom naroda na doček Crvenog Božanstvau Tuzlu tih poratnih godina. Dreknuo je u masi glas naivnog Bošnjaka u blizini Apsoluta koja je u derilijumu pjevala Cr(k)vene pjesme o skretanju „sa pravog puta“, „o slobodi bratstva i jedinstva, cvijeću i Jagodi“, voću ....i povrću i svega što je stvorio Tito. Ptica koja prije vremena propjeva prva se i u..re. Donkihotluk Sulejmana Jarca sa zdravom logikom naivnog Bošnjaka se nastavlja. U fukarskom preživljavanju pri pravljenju, u muci i bijedi, zajedničkog objekta „ćenife i kokošinjca“, na upit komšije „ulizice sistema“, šta radi, Sulejman Jarac mucavac dreknuo je opet bez grješke da pravi „Centralni komitet“ .... Tako se Sulejman Jarac „ujeo za jezik“. Istinito, kako je bilo, Paloš ovdje uvodi drugi lik FIZIČKOG Bogooličenja, Šerifana Muminovića,komšije koji je ličio na Apsoluta.

Pred Šerifanom koji je doveo Sulejmana Jarca na Sud instruiranog za samoproglašenu seosku ludu, stao je mirno i zbunjeno (zbog Lika) i rečeni Sudija Srbin, Šerifanu je samo falilo „Delo“, i on u Romanu istinito a kao je bilo završava kao jedna vrsta zakašnjelog askete revolucionara, bespotrebnog neženje u borbi za očuvanje sistema titoizma u ekonomskoj migraciji.Scena komike a i tragike samoproglašene lude Sulejmana, Jarca, mucavca polubosog sa povećim turom na pocijepanim pelengaćama se završava se i psovkom „...bo te On.....bo te Jagoda.“Ovom oslobađajućom presudom, Sulejman Hukić je dobio drugi nadimak TITO, Bošnjaci Sprečanske doline imali su markesov ventil markesovog naroda pa su i kao ratni a zajednički ratni plijen dva konja ostala u nasrtaju na „neprijatelje Doline“ bez gazdi, onih sa Raševa i onih iz Srema u oranju neotetih njiva glasnije navodili u brazdu imenima „Četalj i Tito“....(Jugo) Ideološka identičnost nekrofilstva u transformaciji crkvenog u crveno doživljava kolektivitet Doline kao samospoznajnu šprdnju kojom se prkosi na stanje u Društvu.
Pod ideološkom kontrolom vlasti svojih „oslobodilaca“ taj narod je optuživan čak i za pjesmu etnografije Kalesijske trojke, a koja je nastala u vrijeme AU agresija zbog Ibre u pjesmi koji“ide zemlju da brani“... (Zbog Ibre legionara iz Tupkovića, koji je napravio ličnu odmazdu bez znanja Hadžiefendića nad Srbima Jeginovog luga koji su čak čuvani od odmazde po nalogu istog, iako su Srbi-Vlasi- četnici sa Raševa popalili, raselili i pobili na desetine Sela Sprečanske doline.Pola od njih su bili čitav rat muhadžiri u drugom dijelu Sprečanske doline. Rečeni Hadžiefendić, kao u Krajini Miljković i drugi su likvidirani su da bi nestali svjedoci o o ideloškoj transformaciji preobraženih terorista,tzv „oslobodioca“ sa petokrakom. (Prim autora; I do danas zahvaljujući bosansko-bošnjačkom nepostojanju bošnjačke lustracije i naučnom kosovsko pa i sisovskom naučnom šibicarenju o titoizmu ostale su slična neobilježena stratišta, širom Bosne. Oko 20 bošnjačkih civila (turaka-ustaša )sa područja Gradačca, Srebrenika i Gračanice pri „napadu“ majevičkih četnika u jednom selu na „postaju“ od dva legionara sa jednom puškom i sa nedovoljno municije.U pokolju su se birali oni koji su nosili fesove..Danas na tom mjestu je spomen ploča jednom neznanom „oslobodiocu“, baš kao u romanu...Do danas je ostalo i ostala recimo,bez spomena i obilježja u jednom selu Z. Kod Gradačca pogibija čak 1947.porodice H.Muftića ,preživjelog logoraša Jasenovca, (deportovanog od lokalnih ustaša), nosioca „Spomenice“ od „oslobodioca“ kojma su smetali svjedoci.). “I kad su Sremci krenuli sa te Fruške gore“, kao u romanu navođeni su od onih odozgo „sa Raševa“ da se u Bosni bore protiv tzv.legionara tj lokalnog stanovništva slučajno je poginuo „Junak sa Raševa“ čija ploča je bila zaštitni znak titoizma ,možda i danas stoji u Kalesiji!? PRST LAŽI u OKU ISTINE.
Hasan Paloš je napravio institucionalno književno umjetničko bošnjačko platno, minuciozno po historijskoj istini, etnografiji i kulturologiji perioda (1910-1990), osvjetljavajući posljedice CR(K)VENOG jugoslovenizma. Njime se može fragmentarno poklopiti na makro planu cijela Bosna, (Krajina, Hercegovina, Sandžak i Posavina, Podrinje...). Ovaj Palošev fragment književnog faktografskog platna Sjeveroistočne Bosne može biti komotno indigomatrica i kliše za roman sa istom tematikom i za bilo koji dio Bosne.Samo bi trebalo u istom zamijeniti istinite gegrafske toponime istinitim i pripadajućim kao i istinitim pripadajućim imenima lokalnih Bošnjaka stradalnika uz izmjenu imena naravno lokalnih ideoloških dželata.Postavlja se pitanje ,da li je ovo djelo moglo nastati prije. U romanu su fragmentarno vidljiva najmanje dva odgovora, da nije.
Prvo, zbog kulturološke komponente Bošnjaka i njihovog suštinskog neideološkog antifašizma zasnovanog na islamu a koji je kod njih zamijenjen i nadomješten titoizmom i jugoslovenstvom kao ideološkim antifašizmom. („Svaka vlast je od Boga i mora se poštovati,jer narod ne zaslužuje bolju vlast od one koju ima. Vlast je Božije određenje“ -, je moto većine tj.kolektiviteta Hasanovih likova). Posljedično,fenomenološki i danas su Bošnjaci 40 godina poslije, neuspjelog cilja i nauma jugoslovenstva u njihovom zatiranju,(1990-96) su ostali Jugosloveni sa vidljivim recidivima krize identiteta. Nisu svjesni zamjena teza o (jugo)ideološkom i neideološkom (njihovom, kulturološkom ) antifašizmu.
Krajnji u Bosni produkti jugoslovenstva-titoizma kao ideološkog antifašizma su postali priznati od CRVENOG Oca (i njegovog Svetog duha) od matere Crkve (i njenog Svetog duha) (po)rođena SH djeca.Ova djeca su ideološki neprijatelj Crvenog OCA u oduzimanju prerogativa Apsoluta u korist Crkvenog posredništva Apsoluta, koji ne priznaje suroditeljstvo.Oba Sveta duha podrazumijevala su PROSTOR. Izvan prostora Duha je IZDAJA. Ideološki antifašizam i fašizam su suprotni tasovi poluge identičnog DRUŠTVENOG SISTEMA.Zanimljivo je da su najviše bila odana i voljela Crvenog Oca i njegovo DJELO od Oca NEPRIZNATA Djeca.OTAC (i SIN ) „svih naših naroda i narodnosti“ kad ih je „priznao“ sa zelenom trakom oko rukava,oni su sav svoj suštinski kulturološki antifašizam transformisali u jugoslovenski patriotizam ne uočavajući kod drugih „naroda i narodnosti“ jugoslovenstvo kao titoizam odnosno ideološki antifašizam.
Paloševi junaci koje je Cr(k)veni antifašizam natjerao u dijasporu po oduzimanju vlastitog zemljišnog posjeda ostaju i daleko od kuće borci titoizma u sukobu sa SH političkom dijasporom i emigracijom.
Oni su ipak masovni samoistetovirani pripadnici stubova ideološkog antifašizma-jugoslovenstva i stuba JNA, posebno po „(od)služenju“ istog.Nije ih jedino bilo gdje tamo Crkva(Partija),religijski određuje svece u vladajućem stubu titoizma.U romanu je Paloševa književna faktografska percepcija i iskaz bez analize fenomena.

Drugo, zbog „ulizica“ i bezdušnih žbirova koje za sobom nosi svaki društveni sistem.Svaki sistem vlasti je pa i titoizam imao Sulja cinkaroša među običnim smrtnicima, koji su provocirali one kojima jezik leti prije pameti;a to je posebno opasno gdje je sve prerogative Apsoluta preuzima kult ličnosti. (On, Svemogući, sve vidi i sve zna. On upravlja našim životom. On je sve stvorio i niko Mu nije ravan). Njegove slike nisu bile zakovane na zidu samo prostora gdje se biološka ljudska potreba manifestovala smradom....

Treće, izvan konteksta romana, tzv intelektualni žbirovi i ulizice (jugo)ideologiji sistema gdje umjetnost pa i književna, postaje, (sastavni), dio religije Cr(k)venog nekrofilstava i IZDAJE. Palošev roman bi bio dočekan na Draškovićev cr(k)veni nož, kojeg je podobro naoštrio Sušićev Parergon, jadi Skenderove majke Knežopoljke, koja priziv¸¨uku sa istoka“,krize identiteta Kikićeve nakoćene,(književne) arlaupčadije, Mešinog cr(k)venog Jezuite - Derviša, i drugih renegtastava u službi isfrustriranog nobelovca, epigona SH (jugo)ideološkog književnog vrha piramide vladike P.P.Njegoša i bana I. Mažuranića. U dijelu književno ideološkog sluganstva je posljedična „samokritika“ za dio književnog djela, skokom „dječijeg pisca“ Branka Ćopića sa mosta Branka Radičevića jugoideološkog „romantičara“ primitivnog epigonalnog književnog razrađivača ideološke platforme Gorskog Vijenca. „Ćosićevci“ su zaviririli i istresli (h)ajdučku torbu „Prijana Lijana“, Orlića što rano lete i postaju Delije na Bihaću, vojvode Lazara Mačka“.Usput su „Ćopićevcima“ iz torbe izvukli i ratni „oslobodilački staž“ rečenog tvorca „očenaša“ „NAŠEG GRBA“, u kojem „PET buktinja plamti da pričaju svima da u našoj Zemlji PET naroda ima“. Simbolika mosta DVA BRANKA „pola tamo (četnik) pola vamo (partizan); je sudbina MOSTA što Branko nije dočekao da vidi svoje „Delije na Bihaću“ 50 godina kasnije,(1994.g), na istim kotama i geografskim toponimima iz svog romana.
Zanimljivo da temeljni opus jugoideološke književnosti do danas niko od tzv „profesionalac esejistike“ nije podveo pod imenitelj gneratora zla. Bošnjaci bi to morali institucionalno akademski imenovati i naučno dokazati SOCIOLOŠKO-ONTOLOŠKI, radi svog opstanka.
Znači, Palošev roman „Hronika Starog Luga“, bio bi (anti)ideološki napad na piramidu jugoideološkog ŠKOLSTVA, kao što bi bio i nedavno objavljeni roman „Legionar“ (Mehmeda Đedovića), „Sjene i Zablude“, (Ilijaza Dudića), („anti“)Derviški roman „DOBRI“ (Rasima Hadžića)......itd...
Posljedično,ovde se prostorno i vremenski poklapa CIKLUS,više od 10 ljubavnih romana u genocidnoj fabuli o bosansko-bošnjačkoj paradigmi SREBRENICA Mirsada Mustafića, tvorca pravca književne BOŠNJAČKE Faktografije.

ZAKLJUČAK
Pisana riječ je najjače oružje za napad a i za odbranu. U bosansko-bošnjačkom književnom prostoru 25 godina po SH agresiji cr(k)venog jugoslovenizma važi još zamjena teza o bosanskom društvu, kultorologiji i ontološkom-socijalno-psihološkom rasporedu; pa se i književna umjetnička bošnjačka faktografija nalazi pred zidom,n apada na recidive i jugoideološke „resavce“ i iskompleksirane bošnjačko-bosanske (sve)važeće (samo)institucionalne akademske veličine književne esejistike. Pisanom (ideološko-književnom) riječju se može proizvesti čitaoc (konzument) u dželata, ali se njome može i anestezirati žrtva.Zavisi od eseja-filtera za ŠKOLSKU LEKTIRU. U Bošnjaka tj u bosanskom društvu važeća je još (jugo)ideološka cr(k)vena esejistika. Ta „naučna“ esejistika ne vidi učinke književnog jugoslovenizma u bosanskom društvu pa joj naučno ne smeta ili nema „moći“ da definiše bosanske prostore fašizma nastale na književno-obrazovnom sistemu titoizma. U njemu kazazuji esejistika dijalektike o nastanku bošnjačke nacije (!??) koju esejistika bazduholjogije optužuje zbog brojnosti (brojnost Srba u Jugoslaviji),za aktualnu bolest bosanskog društva. Hohštaplersko-banditsko-naučna zamjena teza.....o etno i nekrofiliji....no to je tema izvan ovog okvira.