Nenad Stevandić, aktuelni predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske, u posljednje vrijeme sve više se pominje kao osoba protiv koje je davno trebala biti podignuta optužnica za ratne zločine. Pri tome su najglasnije organizacije i udruženja koja okupljaju žrtve ratnih zločina i udruženja bivših pripadnika ARBiH, čiji članovi gledaju kako se podižu optužnice protiv njihovih saboraca i komandanata, a Stevandić i dalje ostaje na slobodi. Iz Tužilaštva BiH su, kako prenose mediji, saopštili da je protiv Stevandića podnesena prijava, ali da još nije formiran predmet i da još nije pokrenuta istraga.

Zašto protiv Nenada Stevandića još nije pokrenuta istraga, iako već godinama u javnosti kruži snimak na kojem se jasno vidi da je Nenad Stevandić učestvovao u operacijama Karadžićevih paravojnih snaga koje su etnički očistile Kotor Varoš? U Kotor Varoši Nenad Stevandić se pojavljuje kao pripadnik Specijalnog odreda milicije Centra službi bezbjednosti Banja Luka, i to u danima kada je ovaj gradić potpuno očišćen od stanovnika bošnjačke i hrvatske nacionalnosti.

Progon u Kotor Varoši
Tužilaštvo BiH je 10. januara 2025. podiglo optužnicu protiv Danka Kajkuta, koji je u vrijeme progona i etničkog čišćenja Kotor Varoši bio komandir 1. voda Specijalnog odreda milicije Centra službi bezbjednosti Banja Luka, dakle iste jedinice kojoj je pripadao i Stevandić i, po svoj prilici, bio u njenim komandnim strukturama. Optužnica Kajkuta tereti da je 1992. učestvovao u zatvaranju i progonu većeg broja civila bošnjačke i hrvatske nacionalnosti, u mučenju, zlostavljanju, premlaćivanju, silovanju i seksualnom zlostavljanju. Optužnica ga tereti i po komandnoj odgovornosti, odnosno da nije ništa preduzeo da spriječi zločin ili da kazni počinioce.

U optužnici protiv Kajkuta kaže se da je njegova jedinica, skupa sa druge dvije, učestvovala u zarobljavanju i mučenju civila iza Osnovnog suda u Kotor Varoši, gdje je ubijeno dvanaest ljudi. U ispovijesti Viktora Grgića, objavljenoj u Nezavisnim novinama 5. augusta 2009. pod naslovom „Masakr na mostu“, između ostalog, stoji:

„Danko Kajkut, cijela sila. Slušao sam tu pucnjavu i nisam mogao izdržati. Morao sam izaći iz kuće, to je neposredna blizina. Oni su te ljude iz Kotora dozvali. Samardžija im je dao neke upute da oni iz šume dođu i onda je krenulo ubijanje. Masakr je bio na mostu. Jedan dečko, musliman, pao je s mosta i preživio. U krugu bolnice bio je zapovjednik Danko Kajkut. Svi koji su ubijeni u krugu bolnice ubijeni su pod njegovim zapovjedništvom. Tada je ubijeno pedesetak ljudi.“

Gdje je u tim trenucima bio Kajkutov saborac Nenad Stevandić?
Samardžija, kojeg Viktor Grgić pominje u svojoj izjavi, zapravo je Zdravko Samardžija, protiv kojeg je Tužilaštvo BiH podiglo optužnicu 23. decembra 2021. i kojem se trenutno sudi pred Sudom BiH. Optužnica ga tereti da je, u svojstvu člana komande Specijalnog odreda milicije SJB Banja Luka (a i Stevandić je, po svoj prilici, bio član komande ove jedinice),

„komandujući ovom jedinicom skupa sa Ljubanom Ećimom i drugim osobama iz strukture vojske i policije, učestvovao u širokom i sistematičnom napadu na civilno stanovništvo bošnjačke i hrvatske nacionalnosti na području Kotor Varoši i okolnih mjesta.“

Optužnica mu stavlja na teret:
Nezakonito zatvaranje i progon više stotina osoba, među kojima su bila i djeca i stariji,
Mučenje, zlostavljanje, premlaćivanje i nanošenje teških fizičkih i psihičkih povreda,

Paljenje kuća i uništavanje imovine protjeranih civila,
Razaranje, pljačkanje i uništenje 16 džamija, katoličkih crkava i drugih objekata, među kojima su bili i kulturno-historijski spomenici.

Gdje je u to vrijeme bio Nenad Stevandić?

I protiv Ljubana Ećima Tužilaštvo BiH je podiglo optužnicu, i to 27. decembra 2019., ali je Sud BiH odbio tu optužnicu 10. januara 2020. iz proceduralnih razloga – jer Tužilaštvo BiH nije ispitalo optuženog prije podizanja optužnice.

Progon u Bosanskoj krajini
Pored snimaka na kojima se vidi da je Nenad Stevandić, po svoj prilici, učestvovao u progonu i etničkom čišćenju u opštini Kotor Varoš, on se pominje i u nekoliko haških presuda koje obuhvataju progon i etničko čišćenje u Bosanskoj krajini i Banja Luci.

Tako u presudi Radoslavu Brđaninu, tačka 227, kaže:

„Premda su neke paravojne grupe bile u vezi sa opozicionim strankama u Srbiji, Srpske oružane snage (SOS) bile su usko povezane barem sa SDS-om i Kriznim štabom ARK-a, koji je koristio SOS kao operativno sredstvo koje je doprinijelo sprovođenju Strateškog plana. Nenad Stevandić i Slobodan Dubočanin, prvi šef, a drugi pripadnik SOS-a, bili su članovi Kriznog štaba ARK-a. Pored toga, drugi članovi Kriznog štaba ARK-a, među kojima je bio i optuženi, imali su kontakte sa paravojnim organizacijama čak i prije nego što je osnovan Krizni štab ARK-a.“

Kao komandant SOS-a, Nenad Stevandić se pominje i u presudi Momčilu Krajišniku.

U tački 376 se kaže:
„Paravojna grupa SOS pod komandom Nenada Stevandića, člana Kriznog štaba ARK-a, djelovala je u opštini Banja Luka u proljeće i ljeto 1992. U njenom sastavu bio je veliki broj kriminalaca, a bila je povezana sa funkcionerima SJB-a i CSB-a. Nosili su zelene maskirne uniforme s crvenim trakama s oznakom ‘SOS’.“

Zaključak
Ko štiti Nenada Stevandića i da li se ta osoba nalazi u Tužilaštvu BiH, koje, iako je dobilo prijavu protiv njega, još ne pokreće istragu? Na osnovu pominjanja Stevandića u nekoliko presuda Haškog tribunala i njegovog pojavljivanja na snimcima u vrijeme etničkog čišćenja Kotor Varoši, istraga je odavno trebala biti pokrenuta.