Trideset i jednu godinu nakon zločina u Štrpcima kod Višegrada još uvijek nisu osuđeni svi počinioci, a porodice ubijenih i nestalih putnika nezadovoljne su odugovlačenjem suđenja, kao i neadekvatnom memorijalizacijom i statusom civilnih žrtava rata u Srbiji.

Apelacioni sud u Beogradu ukinuo je prvostepenu presudu kojom su Gojko Lukić, Duško Vasiljević, Jovan Lipovac i Dragana Đekić osuđeni na ukupno 35 godina zatvora zbog učešća u otmici 20 putnika iz voza na stanici u Štrpcima u februaru 1993., koji su potom ubijeni, te je predmet vratio na ponovno suđenje.

Ali Viši sud u Beogradu je krajem januara odgodio početak ponovnog suđenja.

Za porodice žrtava ovo i druga suđenja bezrazložno se odlažu i odugovlače.

“Tako se daje prostor da im trajanje života ne dozvoli odgovaranje za ono što su uradili. Što se tiče pravnog aspekta, nakon 30 godina mi teško možemo govoriti o izvođenju nekih dokaza koji nisu sprovedeni kada su trebali biti, iz prostog razloga jer protok vremena čini svoje. Za 30 godina fizički izgled ljudi se promijeni, a da ne pričamo o ostalim materijalnim tragovima“, kaže Damir Ličina, sin Ilijaza Ličine čiji su posmrtni ostaci pronađeni u jezeru Perućac 2010. godine.

Na svom Facebook profilu, predsjednica Udruženja “Žena žrtva rata”, Bakira Hasečić napisala je da ima informaciju da je u Beogradu preminuo Lipovac, izražavajući nezadovoljstvo jer postupak nije okončan ranije.

Srbija ga nije htjela izručiti pravosuđu BiH živog, napisala je Hasečić, ali Viši sud u Beogradu informaciju za Lipovca do objave ovog teksta nije potvrdio. Lipovac je bio optužen za zločin u Štrpcima kao bivši pripadnik Vojske Republike Srpske (VRS), dok su Lukić, Vasiljević i Đekić bili pripadnici paravojne jedinice “Osvetnici“.

Osim Ličine, 2010. su u Perućcu pronađena tijela Rasima Ćorića i Jusufa Rastodera, dok su posmrtni ostaci Halila Zupčevića pronađeni krajem 2009.

Esad Kapetanović, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rifat Husović, Senad Đečević, Ismet Babačić, Tomo Buzov, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedno nepoznato lice nisu nikad pronađeni. Najstarija žrtva je imala 59, a najmlađa samo 16 godina.

Povodom 31. godišnjice zločina kod Višegrada, u zajedničkom saopćenju Fonda za humanitarno pravo (FHP), Sandžačkog odbora za demokratiju, Žena u crnom i Inicijative mladih za ljudska prava navodi se da se porodicama žrtava, većinom državljanima Srbije, ne priznaje status civilnih žrtava rata u Republici Srbiji.

“To bi im omogućilo priznanje patnji koje su pretrpeli i skromnu materijalnu podršku. Razlog tome su diskriminatorne odredbe Zakona o boračko-invalidskoj zaštiti na koje dugi niz godina ukazuju žrtve i njihova udruženja, FHP i druge nevladine organizacije“, navodi se u saopćenju.

Žrtve ovog zločina, kao i druge nesrpske žrtve oružanih sukoba devedesetih godina, prema saopćenju, ostaju nevidljive u praksama memorijalizacije na državnom nivou.

“Lokalna samouprava u Prijepolju podigla je 2009. godine spomen-obeležje posvećeno devetorici ubijenih iz Prijepolja. Godine 2016., Opština Novi Beograd postavila je spomen-ploču jednoj od žrtava, Tomi Buzovu, na zgradi u Ulici Milutina Milankovića u kojoj je živeo, bez navođenja okolnosti u kojima je stradao. Tu spomen-ploču su krajem decembra 2022. skinula nepoznata lica, ali ona je na inicijativu suseda vraćena na zgradu u aprilu 2023. godine”, navodi se u saopćenju.

Za Ličinu, svaka žrtva zaslužuje poseban status. Smatra da je davno došlo vrijeme da se počne govoriti o kulturi sjećanja umjesto da se procesi odugovlače godinama.

“Odnos državnih vlasti je u najmanju ruku poražavajući – vjerujem dok se istinski ne suočimo sa svim stvarima koje su se desile u prošlosti – nema govora o boljoj budućnosti“, zaključuje Ličina.


Milana Lukića, brata Gojka Lukića, optužilo je Tužilaštvo BiH za zločin u Štrpcima, ali on se nalazi u Estoniji na izdržavanju kazne doživotnog zatvora za ratni zločin počinjen u Višegradu, ali ne i za otmicu i ubistva putnika iz voza broj 671 koji je saobraćao na relaciji Beograd – Bar.

Na sudovima u Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori za učešće u zločinu u Štrpcima u BiH i Crnoj Gori osuđeno je deset pripadnika VRS-a.

Godine 2016. Sud Bosne i Hercegovine je Miću Jovičića, dobrovoljca iz Srbije, osudio na pet godina zatvora nakon što je sklopio sporazum o priznanju krivice. Sud BiH je 2022. godine proglasio krivima sedmoricu bivših pripadnika Druge podrinjske brigade VRS-a za učešće u otmicama i ubistvima. Predsjedavajuća Sudskog veća na ovom suđenju navela je da je Milan Lukić učestvovao u egzekuciji 18 zarobljenih civila.

Apelaciono vijeće Suda BiH je u oktobru 2023. potvrdilo presudu kojom je bivši komandir Interventne čete Višegradske brigade VRS-a Boban Inđić osuđen na 15 godina zatvora.

Sud u Crnoj Gori je za zločine u Štrpcima na 15 godina zatvora osudio dobrovoljca iz Srbije, Nebojšu Ranisavljevića. (Irvin Pekmez)