Piše: Dr. Mirsad MUJOVIÆ Send e-mail The Independent Institute for Social Studies - \"Transition to Democracy\" Nadu da će svoju zaostalost nadomjestiti otkrivanjem Novog svijeta - Amerike koja je “puna zlata” - učiniće Španiju izolovanom od glavnih europskih tokova. Rezulat je bio nazadovanje i siromaštvo. Narod je sve više napuštao selo i dolazio u grad, tako su novi gradovi postajali geto onih onih koji su bježali od teških uslova vangradskog života što je stvaralo ozbiljne socijološko-ekonomske probleme od kojih se Španija još uvijek oporavlja. Madrid, glavni grad Španije, sa preko tri miliona stanovnika, doživljava istu sudbinu, ali i uspjeva da preraste u metropolu značajnih kulturnih zbivnja, te je djelom i zbog ovoga nastala popularna španska uzrečica “od Madrida pa do raja.”

Madrid, u centru Provincije Iberie i Španije, postaje glavni grad zahvaljujući svom geografskom položaju i odluci kralja Felipa II, 1561. godine, da svoje prijestolje iz Toleda premjesti u Madrid. Premještanje glavnog grada, u geografsko središte zemlje, trebalo je da simbolizuje i novi početak ujedinjene i centralizovane zemlje. Međutim, proći će puno vremena prije nego grad postane mjesto važnijih europskih zbivanja i koji će tek početkom XX stoljeća doživjeti značajniju transforamciju - sa tadašnjih 300,000 broj stanovnika se uvećao na oko 3 miliona - rast stanovništva u zadnjih 100 godine bio je 90 procenata!
I kada je riječ o prirodnim pogodnostima – grad je udaljen 300 km od obala i nalazi se na 650 m nadmorske visine – Madrid je u nepovoljnijem položaju u odnosu na ostale europske metropole, izrazito oštre zime i vruća ljeta, ali mu ovo nije zasmetalo da preraste u veliki grad. Danas je Madrid suvremeni “mladi europski grad” u neprestanom kulturno-ekonomskom usponu. Njegovi prelijepi parkovi i zeleni okoliš su krivi te je Madrid i “najzeleniji grad Europe”.

Madridske atrakcije

U susretu sa centrom grada doživjet ćete je zaista prijatno iznenađenje. Njegove srednjovjekovne građevine, uske ulice i bezbroj parkova dočaravaju Madrid prošlih vremena. Duša grada je Puerta del Sol, ili kako je popularno zovu Sol - najuži gradski centar sa najstarijim dijelovima grada, koga okružuje sa zapadne strane Rio Manzanares, sa istočne park El Retiro i sa sjevera saobraćajna arterija Gran Via. Ovo je prostor na kome, htjeli vi to ili ne, morate provesti najveći dio svoga vremena. U ovom zlatnom trouglu su i tri najpoznatija muzeja: Prado, Thyssen-Bornemisza i Reina Sofia. Naime, i ako je Madrid u spoređenju sa drugim historijskim gradovima, poput Toleda, Selamanaca, Seville, Cordobe, Granade…, siromašan historijskim atrakcijama, njegovi vladari su ga učinili neobično atraktivnim sakupljajući umjetnička djela od neprocjenjive vrijednosti. Umjetničko i kulturno naslijeđe grada je ogromno. Madridski muzeji se razmeću umjetničkim zbirkama. Najvrijedniji broj je izložen u reprezentativnom muzeju Paseo del Parado, jednom od najvećih španskih atrakcija, poznat po rijetkim religijskim slikama i čuvenim portretima koje su uradili Goya, El Greco i Velázquez… Tu su još i muzeji Thyssen-Bornemisza i Reina Softio.

SLIKOM SA PUTOVANJA Kliknite na sliku za punu veličinu Mapa Spanije Dzamija u Madridu Centro de la Villa - Madrid Plaza Mayor - Madrid Muzej - del Prado - Madrid Puerta de Alcala - Madrid Dzamija u Madridu

Na istom prostoru je i Plaza Mayor - jezgro Zlatnoga doba, te Plaza de Cibeles - domaćin najekstravagnatije gradske arhitekture. Uske ulice oko bulevara Plaza Mayor odišu atmosferom prošlih vremena prije nego je Madrid postao centar Habsburga, 1561. godine, jer će se kasniji razvoj grada odvijati po uticajem Francuskog stila i ukusa.
I ako je Madrid ima dosta uskih sokaka jedno sokače, uz Plaza Mayor, zaslužuje posebnu pažnju svojom egzotičnom i romantičnom atmosferom. Naime, na prostor između Plaza de la Cebada, Mayor i Palacio Real, u najstarijem dijelu grada, nalazi se – “moreria” – muslimanska četvrt iz najstarijih vremena. Ako ništa, radi njega vrijedelo je posjetiti Madrid.
Šetnja bulevarom Puerta del Sol, nazvanom po odavno nestalom mjestu, započinje kod spomenika kralja Charles III, vladao do 1788. godine, najzaslužniji za Madridski preporod – uveo je javno školovanje, gradio je nove parkove, podizao fontane i jednom riječju očistio je i uljepšao Madrid. Nedaleko od njegovog spomenika je statua medvjeda, koga je bilo u obliznjem kraljevom lovistu, te crveno-bijela zgrada sa zvonikom, prva madridska pošta, koju je sagradio Charles III.
Ovaj prostor ima još jednu historijsku dimenziju, jer je na njemu započeo otpor Napoleonu koji će ubrzo za kralja Španije postaviti svoga brata Josefa. Naime, dok je Napoleon u Francuskoj sa španskom kraljevskom familijom vodio “pregovore” oko imenovanja novog vladara, nad okupljenim i zabrinutim građanima, koji su ispoljavali strah za sudbinom kralja i njegove obitelji, 2. maja 1808. godine francuska garda počinila je masakr. Čuveni umjetnik Goya, čije se atelje nalazio nedaleko od mjesta tragedije, zabilježio je ovaj događaj na slikama: “2.maj 1808.” i “3. maj 1808.”
Invazija Napoleona s početka XIX stoljeća, te onda i Španski građanski rat, unazadit će Madrid koji će narednih 40 godine provesti u izolaciji od ostatka svijeta. Tek nakon Frankove smrti Madrid uspjeva da ispliva iz provincijskih voda i preraste u moderan europski grad, smogavši snage da očuva svoje prepoznatljive osobenosti - jedinstvenog stila i raznolikosti identiteta.

Madrileños

Ali, i pored svega nabrojanog, dolaskom u Madrid shvatit ćete da su zapravo njegovi žetelji – madrileños - i njegovo najviše bogastvo. Oni su ti koji kite bezbrojne ulične kafiće, parkove, šetališta, ljetnje terase i zahvaljujući njima Madrid je proglašen “gradom Europe”, nakon čega je od EU zajednice dobio 500 muliona eura na ime unapređenja grada. (Na prijedlog grčke ministrice kulture Meline Mercouri, 1983. godine, EU pokrenuo projekt “Europski grad kulture,” s ciljem “ukazivanja na kulturalno bogatstvo i raznolikost gradova Europe,” Atina je bila prva koja je proglasena gradom europske kulture, a Madrid dobija ovu laskavu titulu 1992. godine).
Zašto ovo posebno naglašavam?
U današnje vrijeme, sve zahtjevnijeg i radoznalijeg turiste, i istodobnog jačanja procesa globalizacije, sve više dolazi do izražaja “turizam kulture”. Bitna prednost “turizma kulture” jeste nezavisnost na prirodnih uslova, što znači izbjegavanje negativnih sezonskih efekata koji najčešće pogađaju područja s prevelikom orijentacijom na pojedine vrste turizma baziranim na prirodnim pogodnostima - ljetni turizam, zimski turizam itd. Ova vrsta turizma kao da je izmišljena radi Madrida, jer on na najbolji način koristi zahtjeve suvremenog čovjeka. I pored velike gužve imate osjećaj da, za razliku od američkog životnog stila, ovdje vrijeme kao da koči, čak vas zbunjuje svojom dužinom.
Zamislite “kulturnog šoka” kada jedan amerikanac u Španiji doživi dvokratno radno vrijeme prodavnica - od 9:00 do 13:00 i od 16:00 do 20:00, i dok su neke od prodavnica otvorene subotom, nedjeljom su sve zatvorene!
No, moramo dalje. Usput nam je grad Toledo.

Toledo

Sahat vremena vožnje, južno od Madrida, nalazi se Toledo - centar srednjovjekovne Španije i zadivljuće očuvanih sinagoga, bivših džamija i velikih katedrala.
I ako odavno nema muslimanske Plaza de Zocadover, i ako nećete vidjeti Alcazar u njegovoj originalnoj ljepoti, ipak je ostalo dovoljno da se doživi bogata daleka prošlost. Ovaj grad, sa 65,000 stanovnika, ima veoma zamršene srednjovjekovne ulice, ili se to samo meni učinilo, ali su mu zato stanovnici veoma ljubazni. Grad je sa tri strane je ograničen rijekama.
Danas je glavna toledska atrakcija velika katedrala koju redovno, direktno iz Raja, “posjecuju” Sv. Peter, Sv. Paul i Santiago u društvu sa Marijom djevicom. I ova katedrala, kao i većina drugih, podignuta je na temeljima porušene džamije. Preporučeno nam je da posjetimo veliki gradski muzej El Creco, ali smo smo to ovoga puta preskočili.
Žurimo dalje ka jugu Španije.

Sljedeće hefte: Čuvena ANDALUCIA