Naida KOVAČEVIĆ: Najveća kob Srbije bila je njena 'uspješnost' u ratovima. Ta činjenica bogato se propagandno koristila na početku ratova 90-tih kada se ponavljalo da Srbija nije izgubila ni jedan rat. Pobjeda je ovog puta izostala, ali u Srbiji i dalje ima veoma mnogo pokazatelja da se od tog projekta nisu digle ruke i da se trenutna faza doživljava samo kao pauza. Ta opsesija vodi do iskrivljavanja slike o realnosti, do sve većeg falsifikovanja prošlosti i svjesnom širenju lažne slike o njoj, preko školskih udžbenika, izbora novih praznika, naziva ulica ili državnih simbola. Sve to stvara utisak o zemlji koja je žrtvovala svoj razvoj nacionalnoj fantazmi. I poslije četiri izgubljena rata u 90-tim godinama, važni dijelovi njene elite ne dovode u pitanje program koji je do toga doveo, a jedan od kandidata za patrijarha Srpske pravoslavne crkve nedavno je kao uzor države izdvojio jednokrvnu Republiku Srpsku, nakaznu genocidnu tvorevinu proisteklu agresijom na BiH.

Srpski Sonderweg doživljavao se kao čuvar specifičnog nacionalnog identiteta koji je svoju sigurnost nalazio u ušuškanosti patrijahalnog društva, u a u nerazvijenosti vidio svoju prednost. Ta ideologija uspjela je da se održi, u kontinuitetu, do danas. Studije političkih i intelektualnih elita urađene posljednjih godina pokazuju da su tokom posljednja dva vijeka suštinski kočile gotovo svaku mogućnost društva. Mnogo je primjera koji pokazuju da su te elite, svjesno ili ne, održavale srpsko društvo na određenom stepenu nerazvijenosti i nisu željele da dopuste slobodan razvoj, jer bi on vodio jačanju društva i smanjenju inače skoro neograničene moći istih. Razni dijelovi elite, od crkve, preko intelektualaca i predstavnika kakvog - takvog kapitala, do vojske, imali su interes da do evropeizacije i modernizacije suštinski ne dođe, jer bi ugrozila njihov neprikosnoveni položaj kakav mogu imati samo u nerazvijenom društvu. Od kraja 80-tih godina, kao i ostatak istočne Evrope, bivša Jugoslavija imala je tada, poslije sloma komunizma, šansu da transformiše svoje društvo i, približavanjem Evropi, izvrši transformaciju ka modernom društvu. Srbija ni tu priliku nije iskoristila. Mjesto da pokrene razvojne procese, ona je pokrenula proces razgradnje jugoslovenske države i pokušaj etničkog razgraničenja, što je dovelo do ratova 90-tih godina i njenog novog zaostajanja. Istina, tada je, tokom 90-tih godina, društvo pružalo otpor. Na mobilizaciju za rat odazvalo se svega 20 odsto pozvanih. Formirani su nezavisni i prema ratnoj politici kritički mediji, udruženja građana, političke stranke koje su se protivile nacionalnom programu. U nekoliko navrata vođene su višemjesečne demonstracije koje su za cilj imale svrgavanje Miloševića, ali i prekidanje sa ratnom politikom. Ali, elita, politička i još više intelektualna, svoj interes prepoznavala je u projektu stvaranja velike srpske države, čemu je ponovo, krajem 20. kao i krajem 19. stoljeća, žrtvovala ekonomski i društveni razvoj Srbije.

Godine 2000., svrgnut je Miloševićev režim, čime je bila otvorena nada da će proces promjena brzo pokrenuti i da će sve biti podređeno evropskom putu Srbije. To se ponovo nije dogodilo. Uprkos neprestanom deklarativnom izjašnjavanju vlasti za Evropu, integracija se odvijala veoma sporo. Srbija nije izvršila neophodne reforme. Skupština je usvojila svega ¼ zakona neophodnih za priključenje Evropi. Za 8 godina država nije uspjela da napravi biometrijske pasoše koji su neophodan preduslov da se ukinu šengenske vize građanima Srbije. Glavna prepreka evropskim integracijama Srbije jeste odnos prema ratnim zločinima i nesaradnja sa Tribunalom u Hagu. Opet dolazimo na isto: nova politička elita zadržala je stari nacionalni program. Ona nije pokazala volju da suoči društvo sa uzrocima koji su ga doveli do najdubljeg posrnuća 90- tih godina i do zloćina genocida.

Mnogi kritičari danas u Srbiji govore da do promjene 2000. godine suštinski nije ni došlo, odnosno, još gore, da je promjena najuže vlasti s Miloševićem na čelu izvršena da bi se sačuvao nepromjenjeni nacionalni program koji Milošević više nije mogao sprovoditi. Transformacija društva i dalje je spora i nevoljna, iako društvo ponovo šalje jasan signal da želi promjenu i da je kao cilj postavilo ulazak u Evropu. To se pokazano na predsjendičkim, parlamentarnim i lokalnim izborima 2008. godine, na kojima je Demokratska stranka predsjednika Borisa Tadića, čija je predizborna parola i glavni program bila upravo evropska Srbija, pobijedila ultra nacionalističke protivnike. I sva ispitivanje javnog mijenja pokazuju da evropske integracije podržava preko 60 odsto građana.

Suštinu nacionalnog programa politička i intelektualna elita, gotovo nepromjenjenog, nosi od sredine 19. stoljeća. Suština tog programa vodi se na stvaranje velike etničke države. Problem nastaje u trenutku kada se taj program suoči s realnošću da je takvu državu, bez masovnih ratnih zločina, nemoguće napraviti na etničkim izmješanom Balkanu. Takva država može biti velika, ali etnički mješovita ili etnički očišćena. Srbija je u posljednja dva stoljeća, radi ostavarenja tog programa, ratovala deset puta, što je više od ma kojeg susjednog naroda. Bilo je i izvjesnih historijskih okolnosti koje su podržale ideju da je rat najbolje rješenje: Srbija je za svoje zahvate u reginu uglavnom dobijala uz podršku velikih sila, gotovo uvijek Rusije, a od početka 20. stoljeća Francuske i Velike Britanije. Zahvaljujući toj, ali i drugim činjenicama, u svim ratovima se znatno širila. Sve do posljednjeg rata ona nije doživjela veći poraz koji bi uticao na preispitivanje te vrste politike. Najveća kob Srbije bila je njena 'uspješnost' u ratovima. Ta činjenica bogato se propagandno koristila na početku ratova 90-tih kada se ponavljalo da Srbija nije izgubila ni jedan rat. Pobjeda je ovog puta izostala, ali u Srbiji i dalje ima veoma mnogo pokazatelja da se od tog projekta nisu digle ruke i da se trenutna faza doživljava samo kao pauza. Ta opsesija vodi do iskrivljavanja slike o realnosti, do sve većeg falsifikovanja prošlosti i svjesnom širenju lažne slike o njoj, preko školskih udžbenika, izbora novih praznika, naziva ulica ili državnih simbola. Sve to stvara utisak o zemlji koja je žrtvovala svoj razvoj nacionalnoj fantazmi. I poslije četiri izgubljena rata u 90-tim godinama, važni dijelovi njene elite ne dovode u pitanje program koji je do toga doveo, a jedan od kandidata za patrijarha Srpske pravoslavne crkve nedavno je kao uzor države izdvojio jednokrvnu Republiku srpsku, nakaznu tvorevinu proisteklu iz bosanskog rata.

Ugodna vožnja genocidne bratije Nikolić je ovaj što leži na postelji

Sa svoje strane, Evropa tokom posljednjih dvadesetak godina nije posvetila dovoljno pažnje i koncentracije srpskom problemu. Evropa bi se trebalo njome pozabavi, ako ni zbog čega drugog onda, zbog toga što je ona i dalje jedna od ključnih zemalja koje doprinose nestabilnosti u regionu jugoisiočne Evrope, pa samim tim i same Evrope. Ta nestabilnost otvara prostor za miješanje Rusije, koja se historijski, upravo preko Srbije, na području Balkana dokazuje kao velika sila. Ovo su dva dovoljna razloga zbog kojih bi Evropa trebalo da se ozbiljnije bavi srpskim slučajem. Posljednjih petnaest godina evropska politika svodila se na kažnjavanje Srbije. Tokom rata bile su to otvorene sankcije, a poslije promjena 2000. godine radilo se o čitavom nizu prepreka integracije Srbije u Evropu. Takvom politikom Evropa je doprinjela kriminilizaciji srpskog društva, jer je svaki embargo, prirodno, samo način da se legalni poslovi sprovedu na nelegalan način, što je davalo izuzetnu snagu organizovanom kriminalu i korupciji, endemske bolesti društava jugoistočne Evrope. Politika kažnjavanja upravo je davala snagu, argumente i moć eliti čiji interes jeste sprečavanje razvoja, evropeizacije i modernizacije.

U knjizi Ulje na vodi: ogledi na istoriju sadašnjosti Srbije historičarka Dubravka Stojanović zaključuje, budući da ni poslije dvadeset godina upornog glasanja i opredjeljivanja za evropske integracije, društvo nije osjetilo nikakvo poboljšanje, stanovništvo će vremenom tanjiti svoj evropski potencijal. Upravo osjećaj odbačenosti od Evrope može, uz ideološku potporu koju će elita vrlo rado ponuditi, dovesti do jačeg vezivanja nacionalisitčke elite i društva. U tom slučaju Srbija ponovo može postati opasno mjesto i trajni izvor evropske nestabilnosti. O tome nam mnogo pričaju i današnji rezultati prvog kruga predsjedničkih izbora (Tadić - Nikolić 22,4% : 22,2%.). Napomenimo da je u drugom krugu predsjedničkih izborima 2008. godine, sa istim kandidatima kao i danas, Demokratska stranka Borisa Tadića tijesno odnijela pobjedu rezultatom 50,3% : 47,9%. Tomislav Nikolić od one je političke elite koja zagovara poništenje sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između Srbije i Evrope unije, čime je opravdano i ovo pisanje, a na osnovu govora 2008. godine možete prepoznati i gradnju puta, kojim Nikolić, želi koračati!