U srijedu 12. januara 2022. godine, sa početkom u 18.00 sati, u Plavoj Sali BKC Bosanskog kulturnog centra Tuzla, bit će upriličena promocija knjige „Genocidna namjera – Bratunac 1992.“, autora Ramiza Salkića. Knjiga donosi sjećanja građana Bratunca, koji su prošli teške torture, zlostavljanja i mučenja, te bili svjedoci masovnih zločina, počinjenih u ovome gradu 1992. godine.
O knjizi će govoriti autor Ramiz Salkić, urednik Mehmed Pargan i recenzenti Almasa Hadžić i Avdo Huseinović. Moderator će biti Sevret Mehmedćehajić. Organizatori događaja su BMG Bosanska medijska grupa i BKC Bosanski kulturni centar Tuzla.



Više o knjizi:
Donosimo integralni tekst Predgovora knjizi „Genocidna namjera – Bratunac 1992“. Autor predgovora je Mehmed Pargan:
Oružana Agresija na Bosnu i Hercegovinu, s ciljem njene potpune okupacije, uništenja bošnjačkog, hrvatskog i drugog stanovništva, koje je podržavalo ideju samostalne i nezavisne države Bosne i Hercegovine, pokrenuta je 31. marta 1992. godine, napadom na grad Bijeljina u sjeveroistočnoj Bosni. Iz Beograda je pokrenut klasični blitzkrieg, osmišljen tako da se Bosna i Hercegovina što prije stavi pod potpunu vojnu i političku kontrolu. Nakon Bijeljine izvršena je okupacija Zvornika, Brčkog, Bratunca, Vlasenice... Izvršilac političke odluke, donijete u Beogradu, bila je Jugoslovenska narodna armija (JNA) – njen Aktivni i Rezervni sastav, dijelovi Teritorijalne odbrane, paravojne formacije i mobilizirano lokalno srpsko stanovništvo.
Od 31. marta 1992. Agresija je vođena intenzivno, sinhronizovano i uz potpunu kontrolu Generalštaba JNA. Povremeno mijenjajući način, oblik i intenzitet sinhronizovanog djelovanja Beograda i Pala, Agresija će kao takva, trajati sve do Dejtonskog mirovnog sporazuma. Kada je, uspostavom balansa vojnih snaga, Agresija dobijala karakter oružanog sukoba, odnosno kada je Armija Republike Bosne i Hercegovine započela oslobađati okupirane teritorije, pod pritiskom Međunarodne zajednice, potpisan je Dejtonski mirovni sporazum, kojim je cementirano faktičko stanje.
Sve teritorije, koje su nasilno osvojene protjerivanjem, etničkim čišćenjem i genocidom, postale su dijelom entiteta u Bosni i Hercegovini, sa srpskom većinom. Da bi se opravdalo ubijanje i protjerivanje bošnjačkih i hrvatskih civila, brutalno i potpuno dehumanizovano nazvano etničkim čišćenjem, Beograd je imao, u protekle tri decenije, sinhronizovano djelujući sa vojnim i političkim rukovodstvom u Banja Luci, izuzetno kompleksne ciljeve, kojima su se trebali učvrstiti teritorijalna, politička, administrativna i svaka druga stečevina, do koje se došlo temeljem Agresije.
Da bi to postigli nužno je bilo poduzeti sljedeće:
-dokazati da je Agresija na nezavisnu državu Republiku Bosnu i Hercegovinu klasični građanski rat
-u narednom koraku dokazati da je navodni građanski rat izazvan od strane Bošnjaka i Hrvata, i to činom proglašenja nezavisnosti Bosne i Hercegovine, što daje legitimitet jednoj etničkoj grupi da uzme dio teritorije i organizuje je po svom nahođenju, odnosno u interesu Beograda.
-dokazati da je protiv nezavisnosti države Bosne i Hercegovine bio srpski narod, iako su rezultati Referenduma pokazali da je nezavisnost izborena dvotrećinskom većinom građana Bosne i Hercegovine, dakle i voljom srpskoga naroda
-dokazati da je povod za navodni građanski rat bio napad na srpskoga svata na Baščaršiji
Ovakva strategija historijske obmane u značajnoj je mjeri uspjela, jer je Srbija izbjegla odgovornost za Agresiju pred Međunarodnim sudom pravde, iako je prva zemlja na svijetu presuđena da je odgovorna što nije spriječila Genocid. Ukoliko je Sud procijenio da je Srbija mogla spriječiti Genocid, implicite, ona je direktno uticala sve vrijeme rata i na druge odluke, akcije i rezultate Agresije.
Nažalost, Bosnu i Hercegovinu je Agresija zatekla bez adekvatne diplomatske moći, tako da je, umjesto podrške i pomoći da se odbrani od jedne od najvećih vojnih sila u Evropi, dobila embargo na uvoz naoružanja. Taj embargo će se najviše osjetiti u Podrinju, koje je bilo prvo na udaru.
Plan okupacije širokog drinskog pojasa proveden je za samo nekoliko sedmica. Sistem odbrane države Bosne i Hercegovine, utemeljen na Teritorijalnoj odbrani, potpuno je uzurpirala JNA, oduzevši oružje iz magacina Teritorijalne odbrane i tako onemogućivši bilo koju vrstu odbrane. U mjestima gdje JNA nije stavila pod svoju kontrolu Teritorijalnu odbranu, paralelno je formirana srpska TO, koja je zahtijevala polovinu naoružanja, a tim naoružanjem su već narednih dana napadnuta sela i gradovi. Bošnjaci Podrinja u takvim okolnostima nisu imali šansu da se odbrane, ali su dali bar malo vremena gradovima u unutrašnjosti, da se organizuju i da kroz sistem Teritorijalne odbrane, a kasnije Oružanih snaga Bosne i Hercegovine, odnosno Armije Republike Bosne i Hercegovine, započnu uspostavljati čvrst odbrambeni sistem.
Oružana Agresija na Bosnu i Hercegovinu faktički je otpočela 3. septembra 1991. godine, upravo na području Bratunca, kada je u naselju Kravica postavljena oružana zasjeda mladićima bošnjačke nacionalnosti. Iz automatskog naoružanja ubijene su dvije, a dvije osobe su ranjene. Počinioci ubistava nisu kažnjeni, jer su vlasti podlegle ultimatumu SDS-a i srpskog stanovništva Kravice, da će izazvati oružani incident širih razmjera, ukoliko bilo ko bude uhapšen. To je ustvari bila generalna proba za ono što će se dešavati nekoliko mjeseci kasnije.
JNA je 1. oktobra 1991. godine napala i spalila selo Ravno u Hercegovini, a naoružani Srbi iz sela Rožaj na Majevici, izvršili su oružani napad na naselje Goduš, na području opštine Zvornik, 17. oktobra 1991. godine.
Usljed nedostajanja unutrašnjih sigurnosnih kapaciteta Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, odnosno usljed potpune kontrole tog sistema od strane vojne i državne bezbjednosti Jugoslavije, ovi događaji su tretirani kao izolovani incidenti. Međutim, sa ove vremenske distance, potpuno je jasno da je Agresija na Bosnu i Hercegovinu otpočela već u jesen 1991. godine, ali da su njene razmjere kontrolisane, jer su u to vrijeme JNA i režim Slobodana Miloševića, još uvijek imali otvorene frontove u Hrvatskoj i nisu bili spremni za pokretanje vojnih snaga dovoljnih za uspješnu okupaciju Bosne i Hercegovine.
U to vrijeme vršene su, najvećom mogućom brzinom, pripreme za naoružavanje srpskog stanovništva, dopremanje tehnike, izgradnja fortifikacijskih objekata, te osvajanje radio-televizijskih predajnika, čime je otpočeo jedan od najsurovijih propagandnih ratova u povijesti.
Paralelno sa operativnim radom na terenu i isprobavanjem borbene gotovosti jedinica JNA i naoružanih neformalnih grupa, vršene su i političke pripreme za provođenje Agresije. Plebiscit srpskog naroda, održan 10. i 11. novembra 1991. godine, imao je osnovni cilj da spriječi profiliranje Bosne i Hercegovine u nezavisnu i samostalnu državu, te da je zadrži u okviru SFR Jugoslavije. Iako je Plebiscit samo trebao iskazati volju srpskog naroda o ostanku Bosne i Hercegovine u ex-Jugoslaviji, njegovim održavanjem zvanično je otpočelo formiranje srpske paradržave na ovom prostoru. Na zasjedanju Skupštine Socijalističke Republike Bosne I Hercegovine, održanom 24. oktobra 1991. godine, održavanje Plebiscita srpskog naroda podržao je sedamdeset i jedan od ukupno osamdeset i tri delegata(poslanika) iz reda srpskog naroda. Za održavanje plebiscita jednoglasno su bili delegati iz Srpske demokratske stranke i Srpskog pokreta obnove, kao i niz poslanika iz opozicionih stranaka. Plebiscit je de facto označio početak stvaranja Srpske Republike Bosne i Hercegovine, koja će nekoliko godina kasnije, izborena ratom, genocidom i agresijom, biti i zvanično potvrđena u Daytonu, sa modificiranim imenom - Republika Srpska.
Nakon što je proglašena i ustanovljena Skupština Srpske RBiH, intenzivno se pristupilo stvaranju uslova za pripajanje Bosne I Hercegovine “krnjoj” Jugoslaviji, iz koje su do tog vremena već bile izašle Slovenija i Hrvatska. Ostavaruju se čvrsti kontakti rukovodstva nove paradržavne tvorevine, sa srpskim vođstvom u Beogradu i uz pomoć Jugoslovenske narodne armije (JNA) i Službe državne bezbednosti Jugoslavije (SDBJ), vrše se pripreme za rat i naoružavanje srpskog naroda. Upravo će tada postignuti dogovori i zacrtani planovi, rezultirati nešto kasnije okupiranjem podrinjskih općina: Bijeljine, Zvornika, Bratunca, Srebrenice i Vlasenice od strane JNA, a uz ključnu pomoć SDBJ.
Tijesna veza sa susjednom državom, rezultirat će također činjenicom da je već 9. januara 1992. godine proglašena Srpska republika Bosna i Hercegovina “Deklaracijom o proglašenju SRBiH” i naređenjem od 28. februara 1992. godine, da se u što skorijem roku izradi Ustav srpske (para)države .
Blitzkrieg, kojim su Bošnjaci Bijeljine i Zvornika, u nekoliko dana totalno (i)zbrisani, pokazao je svu snagu i spremnost Beograda i JNA da okupiraju Bosnu i Hercegovinu, čak i po cijenu činjenja najstravičnijeg genocida. Potpuno je nejasno kako Bošnjaci susjednih opština, među kojima je i Bratunac, nisu masovne masakre, deportacije, silovanja, te rušenje i spaljivanje objekata, shvatili kao opasnost. Oni su živjeli i radili tokom cijeloga aprila, vjerujući da su poduzete akcije isključivo pokrenute protiv „ekstrema“, te da će JNA zaštititi sela i gradove. Jedno od mogućih objašnjenja leži u propagandi, kojom se upravljalo iz Beograda, a koja je imala za cilj da pokaže da JNA štiti gradove od paravojski. A JNA je, iza takvoga propagandnog plašta, provodila operacije, koje se u mnogim ozbiljnim pravnim analizama tretiraju genocidom.
Bratunac će već u prvim danima agresije biti mjesto provođenja jasno definisane genocidne namjere. Nakon napada na naselja, ubijanja civila, silovanja, deportacije, spaljivanje kompletnih naselja, porodičnih kuća i islamskih objekata, oružana agresija dobila je razmjere genocida, urbicida i elitocida.
Na primjeru analize agresije na mikrolokalitetu, u tri naselja opštine Bratunac: Hranča, Repovac i Borkovac, autor knjige je prikazao razmjere genocidne namjere, definišući aktere, žrtve, ciljeve i načine na koje je izvršena oružana agresija. U ovim naseljima je izvršen oružani napad na civilno stanovništvo. Nije bilo selektivnog napada na nekoliko ljudi ili nekoliko kuća – cilj agresorskog napada je bio da se uništi kompletno stanovništvo (ubijeni su ili zatvoreni u logor svi muškarci stariji od petnaest godinam, djeca, žene i starci su deportovani, počinjene su stotine zločina silovanja...). Korištena su sva raspoloživa sredstva: upotreba oružja, artiljerijskih oruđa, korišteni su noževi za klanje žrtava i nanošenje poveda (urezivanje krstova sa četiri znaka C; rezanje po dužini stomaka žrtava, da se živi ljudi što duže pate itd.), odsijecane su glave žrtvama i potpuno odvajane od trupla...
Stambeni fond i objekti u bošnjačkim domaćinstvima uništeni su u procentu većem od 90%, osim onih koje su zločinci planirali zauvijek prisvojiti. Svi islamski objekti na području Bratunca potpuno su uništeni: džamije i mesdžidi - ostala je samo tekija Orlovića, u Konjević Polju, a pretpostavlja se da je i ona sačuvana, kako bi se dokazivalo da su Orlovići bili nekada pravoslavna porodica i da je ta građevina njihov trag u historiji. Agresor je vršio sa posebnom pažnjom ubijanje, nakon zarobljavanja, bošnjačkih vjerskih i svjetovnih prvaka. Tako je ubijen glavni bratunački imam Mustafa-ef. Mujkanović, a u ovoj knjizi postoje svjedočanstva kako je ubijen imam iz Hranče Huso-ef, kome je glava klanjem odvojena od tijela.

U Bratuncu je počinjen i kulturcid, jer su uništavanjem vjerskih objekata muslimana uništeni tragovi tradicije pismenosti, graditeljske tradicije, te vjerske i kulturne tradicije. Razmjere kulturcida se mogu ilustrovati činjenicom da je na slici „Bratunac“, poznatog bosanskohercegovačkog slikara Huseina Nalića, nastaloj početkom osamdesetih godina, barbarskom intervencijom tokom Agresije, izbrisana džamija. Nije bilo dovoljno da je džamija srušena – tragovi muslimana Bošnjaka pokušali su se potpuno izbrisati, čak i na umjetničkim djelima.
Poseban segment zločinačke brutalnosti odnosi se na silovanja djevojaka i žena, te ubijanja djece. U ovoj knjizi autor je, kroz izjave i egzaktne podatke, prikazao metode, načine i razmjere zločinačkog djelovanja. Ovdje se podsjeća na činjenicu da je Agresija bila proces širokih razmjera, u koji su bili uključeni brojni faktori, a da je Bošnjacima, koji su se vratili ili su planirali svoj povratak, u skladu sa Mirovnim sporazumom iz Dejtona, suprotstavljena činjenica da desetine ratnih zločinaca, učesnika u genocidnoj namjeri, nikada nije odgovaralo, već i danas žive u svojim kućama i predstavljaju prijetnju povratku, ali i sigurnosti povratnika. Pravosudni sistem potpuno je zakazao.
Knjiga, iako to nije baš uobičajeno kod nas, donosi integralne presude Suda Bosne i Hercegovine, kojima se presuđuje za ratne zločine u Bratuncu, odnosno u naseljima Hranča, Repovac i Borkovac, kojima se bavi ova knjiga. Cilj objavljivanja integralnih presuda (prvostepeni i drugostepeni nivo) je višestruk. Prvo, u vremenima kada je većina sadržaja isključivo na Internetu i njihovo je čuvanje u tom, virtualnom prostoru, uslovljeno tehničkim resursima, te je vremenski ograničeno i u periodu od deset godina do ovih dokumenata će moći doći samo istraživači i naučnici. Drugo, važno je, kroz presude, pokazati žrtvama na koji način mogu dokaz(iv)ati zločine i torture. Mnogi svjedoci, čije izjave donosi ova knjiga, iako su dali sve informacije kojima su raspolagali, nisu uspjeli pravno dokazati svoje tvrdnje, jer je za pravno utemeljenje bilo potrebno uskladiti i ispuniti niz faktora. Eventualne odluke žrtava, da podnesu krivične prijave protiv zločinaca, nakon ovih saznanja o tehničkoj strani funkcionisanja sudova, značajno će umanjiti lutanja i gubljenja vremena. Također, žrtve će shvatiti važnost koju imaju pravni zastupnici i procesu njihovoga odabira, pristupat će odgovorno i oprezno.
Izdavački projekat „Genocidna namjera – Bratunac 1992.“, koji će biti realiziran u nekoliko knjiga, čiji je autor mr. Ramiz Salkić, ima za cilj da ukaže da ratni zločin ne zastarijeva, te da kao društvo imamo obavezu da dokumentujemo i do krajnjih mogućnosti istražimo ratne zločine, te da tragom tih nalaza, provedemo istrage, suđenja i kaznimo počinitelje. Jer u protivnom, zločin koji živi oko nas, iskoristit će prvu priliku i vaskrsnuti. A tada se ciklus zla ponavlja i onda ne postoji reakcija koja ga može zaustaviti.
Izjave preživjelih, spiskovi ubijenih i analize, kojima obiluje cijeli projekat, predstavljaju validnu informaciju, na temelju koje, nadležni sudovi imaju obavezu da pokrenu proces protiv osumnjičenih. Čak i presude, koje su integralni dio ove knjige, obavezuju Sud koji ih je donio, da osobe iz drugih predmeta procesuiraju, ako postoji bilo kakav osnov, po kojem su povezane sa počinjenim zločinima. Nažalost, to se još uvijek nije desilo, objavila je BMG Bosanska medijska grupa.