OPTUŽNICA ZA DRŽAVU SANDŽAK: 23 godine od puštanja iz zloglasnog bjelopoljskog zatvora lidera SDA u Crnoj Gori Haruna Hadžića, rukovodstva i aktivista

FATIH HADŽIĆ: Bošnjaci Sandžaka neprestano postavljaju pitanje - kako oprati obraz, kako se opravdati od podmetanja za masovno naoružavanje, za oružano rušenje države SRJ, kako skinuti ljagu ne samo sa ondašnjeg sandžačkog političkog rukovodstva, nego i sa čitavog bošnjačkog naroda, jer i dan danas zli jezici prebacuju onim stradalnicima da su počinili veliki zločin. Pisac ovih redova, kao ondašnji 10-to godišnjak, dobro je upamtio nekoliko dnevnih i noćnih policijskih pretresa, privođenja i maltretiranja svojih najbližih...

Ovog 19. decembra (2018) navršava se 23 godine od kako su, 1995.godine, nakon dvogodišnjeg pritvora, izašli na slobodu ondašnji lideri i aktivisti SDA Crne Gore. Tog decembarskog dana 21 pripadnik ove stranke je, „po milosti Momira Bulatovića“ Predsjednika Crne Gore, na Nikoljdan, aboliran i pušten na slobodu iz čuvenog bjelopoljskog zatvora. Ostalih 24 optuženika iz Novopazarskog procesa, mnogo kasnije, tek prije koju godinu, takođe su dočekali skidanje ljage sa svog obraza. Nije nam cilj da podsjećamo na onu nezapamćenu torturu nad uhapšenim i nad cijelim narodom Sandžaka, o tome je do sada bilo riječi, međutim i dan danas postoji potreba da se sa pravne sterane, sa strane istine, morala i pravde, progovori neka riječ. Jer, Bošnjaci Sandžaka neprestano postavljaju pitanje - kako oprati obraz, kako se opravdati od podmetanja za masovno naoružavanje, za oružano rušenje države SRJ, kako skinuti ljagu ne samo sa ondašnjeg sandžačkog političkog rukovodstva, nego i sa čitavog bošnjačkog naroda, jer i dan danas zli jezici prebacuju onim stradalnicima da su počinili veliki zločin. Pisac ovih redova, kao ondašnji 10-to godišnjak, dobro je upamtio nekoliko dnevnih i noćnih policijskih pretresa, privođenja i maltretiranja svojih najbližih, pa obzirom da posjeduje pisane odbrane ondašnjih branilaca okrivljenih^[1] (Dr. Rajka Danilovića, Azema Vlasija, Faruka Korenice, Eka Duljevića, Ramiza Crnišanina i Adila Nasufovića), želi obilježiti i otrgnuti od zaborava ovu, barem za njega značajnu godišnjicu, putem zamolbe portala Bošnjaci.net, da u nekoliko narednih nastavaka objavi pomenute advokatske odbrane.

Dr Rajko Danilović, advokat:
Optužnica, i pored šestomesečne istrage, nije pružila dovoljne i uverljive dokaze da bi mogla opstati. Mnoštvo novih dokaza, koje je predložio zastupnik javne tužbe, nakon saslušanja optuženih na glavnom pretresu, upravo potvrđuje da je optužnica nedokazana i da tužilac pokušava da je spašava i održi.

Dr Rajko Danilović, advokat Cela je optužnica u suštini jedna konstrukcija činjeničnog opisa, motiva i ciljeva delovanja okrivljenih, na kojoj se čistoj konstrukciji nepostojećih radnji izvršenja dela (razume se, kao pripremnih radnji) pogrešno i neosnovano tvrdi da su okrivljeni u nameri da “upotrebom sile” ugrožavali zaštitni objekat iz člana 116 KZJ, tj. da se od dela teritorije SR Jugoslavije otcepi deo, pa se nabrajaju koje opštine, i navodno stvori samostalna država “Sandžak”, a da je sve to preduzimano

Optužnica je neodrživa zbog toga što ima više bitnih materijalno-pravnih i formalno-pravnih nedostataka. Smatram da se radi o toliko krupnim i bitnim nedostacima, koje sam razvrstao u četiri grupe, da je dovoljno samo jedna od tih grupa, pa da se zaključi da optužnica nije dokazana. Svi nedostaci optužnice, međutim, čine jednu kompaktnu celinu, tako da pretkrivični postupak i istraga bukvalno predstavljaju lanac nezakonitog ponašanja ovlašćenih lica, čija je svrha i funkcija montaža dokaza, kako bi se prikupila “građa” za podizanje optužnice.
Motiv i cilj tako pripremanog glavnog pretresa i, posebno, podizanje optužnice, isključivo su političke prirode. U ovom slučaju radi se ne samo o pripremanju montiranog političkog sudskog procesa, već se radi i o praksi tipičnoj za komunističke i druge autoritarne režime koji upotrebljavaju političku policiju, tužilaštvo i sudove u političke svrhe. Zbog toga se organizovanje ovog sudskog procesa pokazuje kao svojevrstan politički cilj čija je svrha obračun vladajuće partije sa SDA, koja stranka, bez sumnje, ima presudan i odlučujući uticaj u etničkoj grupaciji Muslimana na ovom području. Na taj način se postiže i još jedan važan cilj za vladajuću partiju: povećanje i podsticanje etničke i konfesionalne napetosti među pripadnicima etničkih i konfesionalnih grupa na ovom području.
Sa stanovišta političke pragmatike ovi ciljevi su ostvareni, ali, naravno, samo uz nezakonitu upotrebu političke policije, tužilaštva i suda. Jedino oslobađajuća presuda i vraća poverenje građana u sud i, time, u državu.
Prvu grupu nedostataka optužnice čini ignorisanje svih načela i pravila pretkrivičnog i istražnog postupka regulisanih ZKP-om. Između ove dve faze krivičnog postupka - pretkrivične i istražne, došlo je do takvog nedopuštenog slivanja i nediferenciranosti da se zapravo radi o jednoj fazi, a ne dve.
U stvari, ne može da se odredi odakle počinje i gde se završava pretkrivični postupak. Nema nijednog pravila o proceduri pripremanja krivičnog postupka koje nije bitno povređeno ili potpuno ignorisano. Tako flagrantno kršenje odredaba ZKP-a koje regulišu rad organa MUP-a i istražnog sudije, bukvalno rečeno, predstavlja suspenziju ZKP-a. U ovom krivičnom predmetu, ovlašćena lica DB i istražni sudija postupaju po nekim drugim pravilima procedure, koja ZKP-u nisu poznata, ili su u njemu označena kao bitna povreda odredaba krivičnog postupka. Ovoj grupi nedostataka optužnice, ili preciznije, nedostataka postupka u prikupljanju i rasvetljavanju dokaza za ocenu osnovanosti optužnice posvetili smo, u završnoj reči, najviše prostora, jer su te povrede najbrojnije i za donošenje pravilne i zakonite odluke, od najvećeg uticaja.
Drugu grupu nedostataka optužnice čini konstrukcija činjeničnog stanja i radnji izvršenja dela, jer se optužnica skoro isključivo zasniva na dokazima koji su dobijeni iznuđivanjem priznanja okrivljenih i iznuđivanjem njihovih iskaza kada terete ostale suokrivljene. Cela je optužnica u suštini jedna konstrukcija činjeničnog opisa, motiva i ciljeva delovanja okrivljenih, na kojoj se čistoj konstrukciji nepostojećih radnji izvršenja dela (razume se, kao pripremnih radnji) pogrešno i neosnovano tvrdi da su okrivljeni u nameri da “upotrebom sile” ugrožavali zaštitni objekat iz člana 116 KZJ, tj. da se od dela teritorije SR Jugoslavije otcepi deo, pa se nabrajaju koje opštine, i navodno stvori samostalna država “Sandžak”, a da je sve to preduzimano u vremenu od maja 1991. godine do maja 1993. godine. Takođe, optužnica konstruiše radnje izvršenja svakog okrivljenog posebno, mada one nemaju veze sa stvarnim delovanjem optuženih. Ove se radnje pogrešno ocenjuju po svrsi radi koje su preduzimane, kao i po posledicama koje su mogle da proizvedu.
Optužnica se, naime, zasniva na “dokazima” koji su u istrazi prikupljeni pomoću drastične primene torture u pretkrivičnom postupku, koja nije zapamćena u sudskoj praksi ne samo SR Jugoslavije, već nije bilo takve masovne i brutalne primene torture prema okrivljenima ni u sudskoj praksi SFRJ. Dokazi i radnje izvršenja dela su jednostavno smišljeni u DB, a od okrivljenih se dugotrajnim i mnogobrojnim saslušanjima i uz primenu drastične torture, tražilo da “priznaju” ono što ni oni a niti drugi okrivljeni nisu učinili. Nema veće zablude od zablude policijskih organa da se upotrebom torture, kako fizičkom prinudom i mučenjem, tako i ozbiljnim pretnjama, ređe i manje neposredno okrivljenima, a više njihovim porodicama (deci i supruzi i sl.), dolazi do istine. Naravno, ako je ovim organima uopšte i bilo stalo do istine. Batinama i primenom drastične torture mogu se dobiti “priznanja” kojima onaj koji je podvrgnut torturi, tereti, najčešće bez osnova, druge, ali jednako optužuje i sebe. Ovo se očigledno potvrdilo i u ovom krivičnom postupku, jer su “priznanja” u istrazi lažna, iznuđena i montirana na jednak način kao i iskazi kojima se terete drugi okrivljeni. Ima se utisak da je činjenično stanje unapred bilo formulisano scenarijima u DB, da bi se zatim obezbedilo da se “potvrdi” i iskazima okrivljenih, koji su dobijeni brutalnim fizičkim i psihičkim mučenjima. Nije bez razloga ZKP regulisao da se iznuđena priznanja ili iskazi, kojima se terete drugi, ne mogu koristiti kao dokazi na kojima se zasniva zakonita i pravilna sudska presuda, jer je opštepoznato iz sudske prakse da su iznuđeni iskazi i da su sastavljeni po ukusu, merilima i namerama ispitivača, a ne prema istinitom činjeničnom stanju.



Treću grupu nedostataka optužnice predstavlja primena metoda koji ćemo označiti kao metod transformacije i modifikacije dokaza. U nameri da montira krivičnu odgovornost optuženih, optužnica pored čiste konstrukcije činjenica i radnji izvršenja, radije činjnenicama daje drugačiji sadržaj, značenje i smisao, pretvarajući ih od dopuštenih u zabranjene. Tako u optužnici i istrazi: Odbor SDA postaje Glavni štab; oružje koje su pojedinci nabavljali (kupovali ili dobijali) za odbranu sebe ili vlastite porodice, u optužnici i istrazi se preimenuju u oružje čija je namena otcepljenje dela teritorije SRJ i navodno stvaranje samostalne države “Sandžak”; odbori za mir koji su formirani u okviru SDA, u nameri da spreče ekscese i eventualne sukobe, preimenuju se u krizne štabove ili, jednostavno, u štabove; načela koja su po svojoj sadržini i nameni načela čiji je cilj organizovanje samozaštite i koja upućuju na saradnju sa državnim organima (posebno sa MUP-om) preinačuju se u ratna načela; Služba ličnog obezbeđenja predsednika SDA i funkcionera Stranke, čiji je cilj fizičko obezbeđenje stranačkih lidera, preinačava se u “resor sigurnosti buduće države Sandžak”; kada nije ni postojala SRJ već je egzistirala SFRJ, preimenuje se u političko delovanje čija je navodna svrha otcepljenje dela teritorije SRJ; odlazak nekoliko mladića na kurs za telohranitelje u Tursku, što je inače prominentno zanimanje u sadašnjem vremenu (jer nema političkih lidera većih stranaka. pa čak ni poslovnih ljudi, bez obezbeđenja), preinačava se u optužnici i istrazi u “organizaciju i upućivanje većeg broja lica u Tursku na vojnu obuku”; formiranje Muslimanskog nacionalnog vijeća za Sandžak (MNVS), nastalo kao potreba da se usaglašavaju politički stavovi i opredeljenja različitih političkih grupacija, kompetentnih institucija i uglednih pojedinaca, u optužnici se primenuje u navodno stvaranje skupštine, vlade i mnogih ministarskih resora.
Razume se da optužnica mora da koristi i ovaj metod, jer bez njegove primene nije moguće podići optužnicu, tako da bi bar imala privid legitimnosti i osnovanosti.
Četvrti nedostatak optužnice je u tome da je ona pretenciozna i predimenzionirana, jer izvesnim činjenicama koje nisu sporne (posedovanje oružja od pojedinih okrivljenih), daje predimenzioniran značaj na štetu okrivljenih. Zbog toga su njene pretenzije znatno veće od realnih mogućnosti. Takva optužnica nije samo pravni akt, preciznije, ona nije prvenstveno i isključivo pravni akt, već je sama po sebi, po pretenzijama, prvenstveno politički akt. Bar je tako doživljavaju u javnosti, ali i okrivljeni posebno.
Cilj optužnice, dakle, nije primena prava i ocena činjeničnog stanja u vezi sa primenom prava, već je, naprotiv, njena svrha prvenstveno političke prirode. Radi se o tome da se ovom optužnicom pokreće ne samo jedan politički sudski proces, već se radi o tome da je optužnica, kao takva, jedan politički čin. Kao što smo naveli, ona je u funkciji političkog obračuna vladajuće partije sa SDA, kao strankom.
Pokretanje ovog krivičnog postupka potpuni je promašaj sa stanovišta uloge Državne bezbednosti, tužilaštva i suda u višestranačkoj parlamentarnoj demokratiji.
Na optuženičku klupu izvode se pojedini funkcioneri (a preti se krivičnim progonom i samom predsedniku Stranke), zatim aktivisti, članovi ili samo pristalice jedne legalne političke partije - SDA za Sandžak, a njihova stranačka delatnost se inkriminiše. Celokupni ovaj krivični postupak, a paralelno sa njim i identičan postupak pred Višim sudom u Bijelom Polju, zapravo je obračun sa jednom političkom partijom. Kako se radi o stranci koja artikuliše interese Muslimana na ovom području i o partiji koja u tom narodu uživa potpunu i dominantnu podršku, može se zaključiti da ovaj krivični postupak ima za cilj inkriminisanje legalne političke i partijske delatnosti jednog naroda. Inkriminišući legalnu delatnost stranke i jednog naroda ovaj se krivični postupak pojavljuje kao opasan presedan u višestranačkoj parlamentarnoj demokratiji; danas je to policijsko-sudski progon SDA, stranke Muslimana u Sandžaku, a sutra neke stranke većinskog naroda, ili neke partije nekog drugog manjinskog naroda.
Nezakonito postupanje organa gonjenja dostiže klimaks saslušanjem na glavnom pretresu “krunskog svedoka” Munira Šabotića, koga zastupnik javne tužbe predlaže pri kraju glavnog pretresa. Ovde valja podsetiti na institut “krunskog svedoka” kojeg je u srednjovekovnoj Engleskoj imenovao kralj, kada je bio zainteresovan za ishod nekog sudskog postupka. Iskaz “krunskog svedoka” je po pravilu lažan, ali je sud bio obavezan da iskaz ovog svedoka prihvati kao istinit, nasuprot svim drugim dokazima koji ga opovrgavaju.
Ulogu “krunskog svedoka” Državna bezbednost je, zajedno sa zastupnikom javne tužbe, namenila Muniru Šabotiću. Kada je očigledno da optužnica u pogledu krivičnog dela iz člana 116. KZJ nije dokazana, tada se predlaže svedok Šabotić Munir, koga inače u istrazi i tokom glavnog pretresa nije niko pominjao. Međutim, svedok Šabotić odbija da prihvati ulogu “krunskog svedoka”, tj. lažnog svedoka, i pored torture koju je pretrpeo od inspektora DB i obećanja da će mu vratiti pasoš.
Predlaganjem i saslušanjem ovoga svedoka pokazalo se konačno i onima najskeptičnijima da je montaža u ovom postupku potpuna, trapava, neuverljiva i bezuspešna. Duh staljinističkih montiranih procesa lebdi duže od godinu dana nad Novim Pazarom.
Vratimo se svedoku Šabotić Muniru, koji sudu predočava i tekst dobijen od inspektora DB, po kojem je trebalo da odigra ulogu “krunskog svedoka”, što ukazuje na bezobzirno nezakonito ponašanje ove službe u ovom krivičnom postupku. Nezadovoljni u službi DB odbijanjem svedoka Šabotića da odigra ulogu koja mu je režijom ove službe namenjena, istog dana, nakon glavnog pretresa od 19-og septembra 1994. godine, privode ga, fizički ga maltretiraju, nanose mu povrede, gaze njegovo dostojanstvo i prisiljavaju ga da dođe do nekog novopazarskog advokata i napiše izjavu da ostaje kod montiranog iskaza u službi DB a ne kod iskaza na sudu. Takvo ponašanje odgovornih lica u DB ocenjujemo kao potpuni debakl organizatora i dizajnera ovog moontiranog krivičnog postupka.
Uloga DB u organizovanju ovog krivičnog postupka u celini je osvetljena: ova služba, nezakonito i zloupotrebljavajući svoja ovlašćenja, po unapred zamišljenom scenariju, nastoji da montira ovaj policijsko-sudski progon okrivljenih kao aktivista SDA. Ona je imala uspeha u tim nastojanjima u pretkrivičnom i istražnom postupku, ali su metode ove službe u potpunosti doživeli debakl na glavnom pretresu. Svi nezakoniti postupci i sve montirane zamisli demaskirane su i rasvetljene na glavnom pretresu.
Advokat, dr. Rajko Danilović
Nastaviće se…

Fussnote:
^1] Advokatske odbrane su uzete iz knjige Progoni i politički procesi u Sandžaku, UMS „Sumeja“ i Udruženje pisaca Sandžaka, Novi Pazar, 1996.