Danas je u Pljevljima na svečan način predana na upotrebu Husein pašina džamija čija je restauracija trajala više od pet godina.
Ovoj svečanosti su prisustvovale brojne visoke političke, državne i vjerske lićnosti Crne Gore. Svečanosti je prisustvovao i reisu-l-ulema IZ u BiH dr. Mustafa Cerić, javlja MINA.
Nakon pozdravnih riječi predsjednika Medžlisa IZ Pljevlja Bahrije Brahića te obraćanja ministra Jusufa Kalamperovića i izaslanika Reisa Crne Gore Rifata Fejzića, skupu se obratio i reisu-l-ulema IZ u BiH dr. Mustafa Cerić. On je čestitao kao Pljevljacima, tako i svima onima koji su učinili da se Husein pašina džamija u Pljevljivama dovede u onaj vid postojanja tako da je, kako je rekao reisu-l-ulema, trenutno najljepša džamija na Balkanu dok se ne obnovi Ferhadija u Banja Luci.
Današnja svečanost u Pljevljima označila je predaju džamije na upotrebu, a otvorenje će biti po dovršenju ograde oko džamije, uređenja mezarja i još nekih radova čiji se završetak očekuje na proljeće 2008. godine.

Riječ, dvije o džamiji

HUSEIN-PAŠINA DŽAMIJA

Piše: Uzeir BEĆOVIĆ

Husein-pašina džamija je jedan, posigurno, najznačajniji objekat islamske arhitekture na prostorima bivše Jugoslavije, a po nizu sadržaja ubraja se u vrhove dometa islamske kulture svoga vremena, čiji detalji do danas nisu prevazidjeni.

Džamiju je podigao veliki vezir u Osmanskom carstvu Husein-paša Boljanić, sin Bajramagin, iz sela Boljanića, nadomak Pljevalja, 1569. godine, sa elementima prve Muhamedove džamije u Medini i nastaka islamske starovjekovne umjetnosti Azije. Najvjerovatnije da je graditelj ove džamije bio neimar Hajrudin, koji je sagradio i Stari most u Mostaru.

Husein-paša, kao vezir – carski namjesnik Misira (Egipta), a potom Hercegovarčkog i Bosanskog sandžaka, stekao je veliki ugled, ali i sredstva. Stoga je, svom rodnom mjestu i kraju podario znatan broj sakralnih i svjetovnih objekata, poput Mehmed-paše Sokolovića, tasta svoga brata Sinan-bega Boljanića.

U Pljevljima je, pored monumentalne džamije, sa munarom, dao sa se izrade i slijedeći objekti: šadrvan, harem sa mezarlucima, sahat-kula sa muvetkihanom, mekteb, medrese, dvije tekije, hamam, lični saraj sa 20 soba pored Breznice, musafirhana sa imaretom, karavan-saraj – han pokriven olovom, bezistan (bazar), sa nizom dućana i zanatskih radnji, magaze, kameni most, vodovod itd.

Stekli su se uslovi za formiranje desetak mahala –džemata, sa toliko džamija, a tim da Taslidža, danas Pljevlja, dobije zvanje šehera – velikog grada, kakav su status imali Bitolj, Skoplje, Užice, Beograd, Novi Pazar, Foča, Mostar, Sarajevo i Banja Luka. Iz tih i drugih razloga u Pljevljima je bilo 257 godina sjedište Hercegovačkog sandžaka.

Husein-pašina džamija je srednje veličine, kvadratnog oblika 13 x 13 metara, sa trijemom na sjeverozapadnoj strani, širine četiri metra, kojeg nose četiri mramorna stuba, presjeda 45 sm., dopremljena i oblikovana u Misiru. Trijem je natkriven sa tri kupole, od kojih je srednja nešto uzdignutija. Četnaestrostrana munara visoka je 42 metra, sa 110 stepenika do izlaska na izuzetno umjetnički oblikovan i ukrašen stalaktitima šerefe. To je najveća munara, ne samo na Balkanu iz klase i vremena gradnje vrste kojoj pripada.

Na podnožju munare stoji natpis: DOK POSTOJI (džamija ili munara) ONA ĆE BITI OČITI ZNAK POŠTOVANJA PRAVDE; DOK JE U USPRAVNOM POLOŽAJU JAMAC JE BOŽIJEG ZAKONA.

Iznad dvokrilnih ulaznih vrata, ukrašeni geometrijski motivi podsjećaju na ornamente sa ulaznih vrata najpoznatijeg islamskog sveučilišta Al-Azhar, jer su radjeni u vremenu kada su Kairo, Bagdad i Taslidža bili u jednom carstvu. Iznad vrata nalazi se monumentalni portal, koji ukrašava plitkoreljefna dekoracija ukrašena stalaktitima.

Unutrašnjost džamije urađena je u deorativnoj plastici, koju predstavljaju geometrijski motivi, kao prepleteni poligoni, heksagoni, šestokrake zvijezde, razne rozete i stalaktiti. To se naročito ističe na šestougaonu mihrabu, minberu – stepenastom amvonu, ozidanom od kamena sa 12 izuzetno oblikovanih stepenika. Potom na mahvilu, kojeg nose četiri osmougaona stuba od kamena sa osmougaonom osnovom i kapitelom sa stalaktitima. I kamena ograda je ukrašena geometrijskim motivima zvijezde i petougla. Ćurs je takođe izuzetno oblikovan i ukrašen. Iznad mihrabe urađeno je od finog kamena sedam alema.
Najveću umjetničku vrijednost predstavljaju ukrasi kamenog dekora, koji se ogledaju u izvedbi mihraba, minbera i mahvila, kao i prekrasni stubovi sedamnaestostranog šerefeta. Demoti zidnog, cvjetnog dekroativnog slikarstva ostvareni su po zidovima unutrašnjosti džamije, na zidovima trijema, kod vrata i prozora i dr.

Ogledaju se u cvjetovima ruža, nara, livadskog cvijeća, listova loze, stilizovanih pupoljaka u raznim bojama, a preovlađuju plava, zelena i bordo.

Plava, visoka i umjetnički oblikovana, uglavnom biljnim motivima, kupola dominira unutrašnjim prostorom. Visoka je 15,25 metara a prečnika 10.85 metara. U sva četiri ugla džamije nalate se četiri ukrasne kupole koje su primjenjivane u najmonumentalnijem sultanskim i vezirskim zadužbinama, kao na primjer u Šeherzadi džamiji, džamiji Sulejmana Veličanstvenog, Sokolovića džamiji na obali Zlatnog roga, čuvenoj Selimiji džamiji u Jedrenu, ali i u Husein-pašinoj džamiji u Pljevljima.

I alemi visine čovjeka predstavljaju prave umjetničke vrijednosti, pozlaćeni su sa 10.000 dukata. Dopremljeni su lađama iz Aleksandrije, kao i nekoliko umjetnički urađenih hasura (ćilima) od kojih je jedna veličine 10 x 10 metara a težine 400 kg i danas u funkciji.

Unutrašnjost džamije osvjetljava 25 prozora, uzidanih u kameni zid debljine 110 sm. Potkupolni dio džamije punim efektom osvjetljava osam manjih prozora na osmougaonom tamburu, tako da plavu kupolu čini impozantnom.

Naučna javnost, odnosno islamisti i orijentalisti, svrstavaju Husein-pašinu džamiju među četrnaest najvrednijih džamija klasičnog stila, na prostorima bivše Jugoslavije, od kojih su neke porušene devedesetih godina i jedina je u nezavisnoj državi Crnoj Gori.