Ibrahim REKOVIĆ: Neefikasnim i neodgovornim mjerama opštinskih i državnih inspekcijskih organa, koji nisu radili svoj posao, smo dopustili da se Jezero pretvori u deponiju smeća i veliku septičku jamu u koju se ulivaju fekalije iz Gusinja i iz privatnih stambenih i privrednih objekata, koji su pravljeni uz samu obalu Jezera, najčešće, bez potrebne dokumentacije. Za to nam nije niko drugi kriv, jer smo ustupcima tim pojedincima obezbjeđivali neophodne glasove. Da se to na vrijeme spriječilo, a moglo je, sada bi smo imali čisto i makar malo dublje i veće Jezero.

Malo, malo, pa ja o Jezeru.
Znam da ovo, po kozna koji put, moje obraćanje javnosti u vezi sa Plavskim jezerom, može neko krivo protumačiti. Izuzev što mi je kuća u blizini jezera, sa čije terase ga svaki dan posmatram, snimam, crtam, slikam i što ga smatram mojim, koliko i svi vi, jer jeste naše. Blizina moje kuće i svakodnevno posmatranje Jezera, plivanje i vožnja čamcem po njemu su isključivi razlozi što više primjećujem, svaku promjenu na njemu, a posebno na njegovu površinu, dubinu i dužinu obale.

Jezero se, na žalost, svakim danom sve više smanjuje, što bi moji Plavljani rekli ulazi u vodu i ubrzano pred našim očima nestaje. Uzvišeni Allah dž.š. nam ga je darivao, računajući da ćemo biti svjesni vrijednosti te hedije i cijeniti blagodati vode, ali uvidjevši da ne znamo cijeniti ni jedno ni drugo polahko nam ga oduzima.

Prije tridesetak godina je urađen plutajući SPLAV, za kojega mislim da je nešto najbolje što je u Plavu urađeno i nešto što svi, bez obzira na boju, naciju, stranačku, vjersku i teritorijalnu pripadnost, ravnopravno koristimo. Jedino, na tom splavu, koji i pored sitnih krpljevina, sada predstavlja potencijalnu opasnost za kupače, za koje niko ne haje, da se na eksere koji strče i po nekoliko santimetara i polomljenih i izvađenih dasaka-splava, ubode i polome noge, smo svi jednaki. 'Oskudno' obučeni i sa istim željama da nam sunce što duže grije, da voda bude topla, kao i namjerama da se dobro osvježimo, iskupamo, lijepo družimo i razonodimo. Mladost, svježina, smijeh, veseli žagor na svim jezicima svijeta i ljepota su zajednički imenitelj stotinama korisnika Splava u toku jula i avgusta mjeseca.

Okom kamere sa Plavskog jezera kliknite na sliku za uvećati Plavsko jezero prije 15-tak godina Plavsko jezero sada - august 2012. godine Plavsko jezero (Akvarel: Ibrahim Reković)

Tada je na samom početku Splava bio plićak sa čistom i bistrom vodom, pogodnom za kupanje male djece i za njihovo bezbrižno brčkanje i učenje plivanju. Na žalost, toga više nema. Trska i lokvanji su taj dio, i skoro do pola Splava potpuno prekrili i ako se nešto pod hitno ne preduzme na zaustavljanju “umiranja” Jezera, brzo ćemo kao saučesnici prisustvovati njegovoj “dženazi”, odnosno odlasku s ovoga svijeta. Voda je sve plića i mutnija. Trava, ševar, trska, lokvanji i drugo barsko bilje napreduju velikom brzinom i otimaju nam ga ispred naših očiju, ali i bez ikakvog otpora, ono po čemu je Plav prepoznatljiv i bez čega će biti potpuno bezličan i bezznačajan.

Znam da su moje mogućnosti u odbrani Jezera od nestajanja izuzetno neznatne i svedene samo na ovih nekoliko riječi, koje možda niko neće niti čuti, mnogi ni pročitati niti uvažeti, koliko i raniji Apel za zaštitu Plavskog jezera, koji je, 27. aprila 2004. objavljen u dnevnom listu “Republika” i “Bošnjačkim novinama” br. 2. jula 2006. godine. Svjestan sam mogućnosti Opštine Plav, ali ne i zatvaranja očiju i ušiju od strane nadležnih Državnih organa Crne Gore: Ministarstava, Zavoda za zaštitu prirode kao i nevladinih organizacija, na Apele i zahtjeve, koji dolaze iz naše Opštine, da se zaustavi dalje nestajanje Jezera, dok je još to moguće.

Potsjećam na ZAKLJUČKE NAUČNOG SKUPA O ZAŠTITI I UNAPREĐENJU PLAVSKOG DIJELA PROKLETIJA, održanog u Plavu, 27. i 28. juna 1985. godine, pod rednim brojevima:
7. “ Plavsko jezero, kao dio prostora opštine Plav, predstavlja izuzetnu prirodnu i turističku vrijednost i mora imati poseban režim zaštite. U tom smislu neophodno je preduzeti mjere sanacije erozivnih procesa u slivu, sprječavanja nekontrolisanog razvoja hidrofilne vegetacije, neravnomjerno oticanje voda Limom, kao i mjere odstranjivanja svih vidova antropogenog ugrožavanja jezera i njegovog sliva” i
8. “Plavsko jezero mora biti predmet sistemskih istraživanja. Rješenje problema treba tražiti u osmišljavanju naučnog projekta kojim bi se konkurisalo kod SIZ-e naučne djelatnosti SR Crne Gore radi obezbjeđenja sredstava. Naučni projekat moguće je povjeriti CANU”.

Potsjećam i na APEL učesnika pomenutog skupa “ZA ZAŠTITU PLAVSKOG JEZERA”:
“Učesnici naučnog skupa o zaštiti i unapređenju plavskog dijela Prokletija, poslije podnijetih referata, obimne i konkretne diskusije, a na osnovu uvida u dosadašnja naučna saznanja, konstatovali su visoki stepen ugroženosti Plavskog jezera.
Plavsko jezero, koje je po površini na drugom mjestu među ledničkim jezerima u Jugoslaviji, ugroženo je zasipanjem erozivnim materijalom koji u jezero donosi pritoka Ljuča, koja u svom slivu ima više bujičnih tokova i erozivnih površina.

Plavsko jezero ugrožava hidrofilna vegetacija koja je zahvatila ne samo priobalne, već i centralne djelove jezera, smanjujući mu dubinu, zapreminu i čistoću vode. Sloj mulja na dnu jezera dostiže debljinu od nekoliko metara i osnova je razvitka hidrofilne vegetacije, koja proceseutrofizacije višestruko potencira.

Plavsko jezero je ugroženo regresivnom erozijom otoke Lim, koji ističe iz jezera, produbljuje svoje korito i omogućava nesmetano oticanje sve veće količine jezerske vode, usljed čega se smanjuju svi morfometrijski pokazatelji. Problem je utoliko složeniji što Lim, nedaleko od izlaza iz jezera, ugrožava Bijelo potok, jedna od najvećih bujica u Gornjem Poljimlju.

Sve veći stepen urbanizacije priobalnog dijela jezera i njegovog sliva, otpadnim vodama i drugim štetnim materijalom, takođe, utiču na smanjenje čistoće jezerske vode. To se negativno odražava na riblje populacije, koje su posebno ugrožene zagađivanjem vode Lima nizvodno do Ivangrada, kao i nepostojanjem riblje staze na brani za hidroelektranu
“Potpeć” na Limu, čime je spriječeno prirodno kretanje ribe iz Drine i Lima ka Plavskom jezeru, kao poznatom prirodnom mrestilištu.

Plavsko jezero je prvorazredna prirodna vrijednost Crne Gore i osnovni motiv za prepoznavanje prostora i opredjeljenje brojnih turista. Za potrebe turista i još više za potrebe domicilnog stanovništva, potrebno je uložiti sve moguće snage za zaštitu i unapređenje Plavskog jezera, kao jedinstvenog ekosistema“.

Još jednom podsjećam cjelokupnu javnost da su ovo Zaključci i Apel iz juna daleke 1985. godine. Nakon toga je bilo i niz drugih dobronamjernih Apela i Zaključaka sa skupova i okruglih stolova, koji su se mahom završavali toga dana i za tim okruglim i drugim, a najčešće bogato serviranim stolovima.

Vjerovali smo u dobre namjere tih ljudi, koje to i jesu bile, ali i naivno očekivali da će nadležni republički, kasnije državni organi i institucije, imati više sluha i odgovornosti za Zaključke i Apele, koji dolaze sa tako renomiranih ardesa i od umnih ljudi. Tada je ovaj problem mogao da se uspješno riješi sa neuporedivo manje sredstava nego sada.

Neefikasnim i neodgovornim mjerama opštinskih i državnih inspekcijskih organa, koji nisu radili svoj posao, smo dopustili da se Jezero pretvori u deponiju smeća i veliku septičku jamu u koju se ulivaju fekalije iz Gusinja i iz privatnih stambenih i privrednih objekata, koji su pravljeni uz samu obalu Jezera, najčešće, bez potrebne dokumentacije. Za to nam nije niko drugi kriv, jer smo ustupcima tim pojedincima obezbjeđivali neophodne glasove. Da se to na vrijeme spriječilo, a moglo je, sada bi smo imali čisto i makar malo dublje i veće Jezero.

Slobodan sam da tvrdim, da se tako nešto nebi moglo desiti sa Crnom, Biogradskom ili nekim drugim jezerima van opštine Plav. Društvo bi, na sva zvona diglo uzbunu. Te trube su utihnule u ovom slučaju, čime se potvrđuje maćehinski odnos države prema svemu što je vezano za Plav i bolji život građana u njemu. Tamo i gdje prirodnih jezera nije bilo, država se postarala da pravi vještačka i uklope ih u turističku ponudu. Plavsko jezero je, na žalost, ni krivo ni dužno iz dana u dan sve manje, sve zagađenije, a uz našu nemarnost osuđeno na nestajanje.

Ako je makar i trunka istine u onoj priči “Da svako ledničko Jezero sanja da jednoga dana presahne i pretvori se u livadu”, ovo, još malo, naše Jezero je na dobrom putu da odsanja san i pretvori ga u javu, i da prostane blato!

S toga, još jednom apelujem i molim sve u Opštini, Državi i plavsko-gusinjskoj dijaspori, ma gdje da su, koji mogu da savjetima, sredstvima i određenom tehnikom, konkretno pomognu da ovaj naš prirodni dragulj ne nestane. Da ovaj vapaj ne bude još jedan pucanj u prazno. Da se trgnemo i otrgnemo ga od neminovne sudbine, koja ga ubrzanim tempom otima od nas.

Buduće generacije nam neće oprostiti ovakav odnos prema Jezeru. Još manje ako se nastavi u stilu one narodne, dok se Huso, koji nije znao da pliva, davio u rijeku, ljudi su mu, umjesto da neko skoči ili mu pruži kakvu motku s obale dovikivali: “Gajret Huso, ne daj se”.